To już nie egzotyka. Choroby tropikalne pukają do drzwi Polski

Choroby przenoszone przez komary: nowa rzeczywistość Europy

W 2024 roku w krajach Unii Europejskiej potwierdzono 304 lokalne zakażenia wirusem dengi – to najwyższy wynik w historii. Najwięcej przypadków odnotowano we Włoszech (213), we Francji (83) i w Hiszpanii (8). W Polsce, choć nie doszło do lokalnych zakażeń, ryzyko rośnie.

Wirus Zachodniego Nilu (WNV) został wykryty u ptaków w Warszawie. Główny Inspektorat Sanitarny ocenia ryzyko objawowych zakażeń u ludzi jako niskie. Tymczasem komar tygrysi (Aedes albopictus), który przenosi m.in. dengę i chikungunyę, zadomowił się już w 16 krajach i 369 regionach Europy. W 2025 roku potwierdzono pierwsze lokalne przypadki chikungunyi w Alzacji.

Eksperci WHO i ECDC nie mają wątpliwości – Europa wchodzi w nową fazę walki z chorobami wektorowymi. Powodem są zmiany klimatyczne: łagodne zimy i długie, wilgotne lata sprzyjają rozprzestrzenianiu się komarów, a podróże międzynarodowe zwiększają ryzyko „importowania” wirusów. Przeczytaj: Wirus Usutu dotarł do Polski. Gorączka i objawy neurologiczne to pierwsze symptomy

Do chorób najczęściej przenoszonych przez komary należą:

• denga,
• chikungunya,
• Zika,
• Wirus Zachodniego Nilu (WNV) – przenoszony również przez ptaki.

Najnowsze dane z Europy

Denga: w 2024 r. w UE/EEA potwierdzono 304 lokalne zakażenia. W 2025 r. nie odnotowano dotąd lokalnych przypadków w Polsce. Aedes albopictus występuje już w większości krajów południowej Europy.

Chikungunya: w lecie 2025 r. wirus pojawił się po raz pierwszy w regionie Grand Est (Alzacja). ECDC zarejestrowało 27 ognisk w Europie.

WNV: materiał genetyczny wirusa wykryto u krukowatych w Warszawie. Choroba może prowadzić do ciężkich neuroinfekcji, choć u większości zakażonych przebiega bezobjawowo. Sezon zakażeń trwa od lata do jesieni.

ECDC wydało zaktualizowane wytyczne dotyczące zapobiegania i reagowania na przypadki dengi, chikungunyi i Zika, a także osobne zalecenia dotyczące WNV. WHO przypomina o konieczności wczesnej diagnostyki i rozpoznawania objawów ostrzegawczych.

Polska: coraz więcej przypadków importowanych

Jak wynika z analizy serwisu „Poradnik Zdrowie”, liczba przypadków importowanych – m.in. malarii, dengi i chikungunyi – wzrosła w latach 2018–2024. Nie odnotowano jednak lokalnej transmisji tych chorób na terenie Polski.

Jak więc się chronić?

Codzienna profilaktyka:

• Stosuj repelenty zawierające DEET, ikarydynę lub IR3535.
• Noś jasne, długie ubrania, używaj moskitier i siatek w oknach.
• Korzystaj z klimatyzacji lub wentylatorów.
• Usuwaj stojącą wodę z otoczenia domu – np. z podstawek, rynien, opon, beczek.

Po powrocie z krajów objętych transmisją wirusów:

Przez 3 tygodnie unikaj ukąszeń komarów – możesz być nosicielem wirusa i nieświadomie zarazić lokalne komary.

Dla podróżujących do krajów wysokiego ryzyka możliwe są szczepienia przeciw chikungunyi (dostępne w wybranych krajach). W Polsce nie prowadzi się rutynowych szczepień przeciw dendze ani WNV. Decyzję o szczepieniach podejmuje lekarz medycyny podróży.

 

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Objawy po podróży do krajów tropikalnych:

• gorączka,
• bóle mięśni i stawów,
• wysypka.

Objawy alarmowe dengi:

• silny ból brzucha,
• nawracające wymioty,
• krwawienia z nosa lub dziąseł,
• skrajne osłabienie lub pobudzenie.

Objawy neurologiczne (podejrzenie WNV):

• silny ból głowy,
• sztywność karku,
• zaburzenia świadomości,
• drgawki,
• niedowłady.

W takich przypadkach niezwłocznie udaj się do szpitala.