Można już mówić o nowej epidemii. Najbardziej narażone są nastolatki

Niepokojąca skala problemu

Z danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego wynika, że w 2024 roku w Polsce odnotowano aż 2719 zgłoszeń zatruć środkami zastępczymi i nowymi substancjami psychoaktywnymi — to o 40 proc. więcej niż rok wcześniej. Wśród nich 557 to zatrucia samymi dopalaczami, czyli aż dwukrotnie więcej niż w 2023 r.

Eksperci nie mają wątpliwości — to już nowa epidemia. Skala problemu przypomina lata 2018–2019, kiedy liczba zatruć przekraczała 2900 rocznie. Dopalacze, często sprzedawane jako „legalne środki odurzające”, zmieniają swój skład chemiczny szybciej, niż organy nadzoru zdążają je zakazać. Wystarczy kilka kliknięć, by zamówić je przez internet lub komunikator.

Najwięcej przypadków zatruć odnotowano w województwach lubuskim (6,48 na 100 tys. mieszkańców) i małopolskim (4,87 na 100 tys.), gdzie wskaźnik jest kilkukrotnie wyższy od średniej krajowej. Zdecydowaną większość poszkodowanych stanowią mężczyźni w wieku 30–39 lat, jednak rośnie liczba nastolatków i dzieci, które eksperymentują z nieznanymi substancjami.

Przeczytaj też: Nowy rodzaj uzależnienia ma nazwę – to nomofobia. Sprawdź, czy dotyczy już ciebie

Jak rozpoznać ten problem u dziecka?

Lekarze podkreślają, że rodzice często nie zdają sobie sprawy, iż ich dziecko jest w grupie ryzyka. Z początku objawy bywają mylące — przypominają stres, przemęczenie albo zaburzenia nastroju. Warto jednak zachować czujność.

Niepokojące sygnały mogą obejmować:

• nagłe napady energii, pobudzenie, trudności z opanowaniem emocji
• silne wahania nastroju, nieuzasadnioną agresję lub lęki
• halucynacje, zaburzenia świadomości, dezorientację
• przyspieszony puls, ból w klatce piersiowej, zawroty głowy
• wycofanie z życia rodzinnego, izolowanie się, tajemnicze rozmowy online

Dr Piotr Hydzik, kierownik Oddziału Toksykologii Kliniki Chorób Wewnętrznych Szpitala Uniwersyteckiego UJ w Krakowie, mówi w RMF FM:

Dopalacze zawierają substancje aktywne, których działanie może być znacznie silniejsze niż w przypadku naturalnych, zakazanych narkotyków. Działają szybko, ale przez krótki czas, co sprawia, że osoby pod ich wpływem mają pokusę, by zażywać więcej i więcej. Nie mają też kontroli nad tym, ile zażywają, bo o żadnych konkretnych dawkach nie ma mowy.

W skrajnych przypadkach substancje te mogą doprowadzić do zatrzymania krążenia, śpiączki, a nawet śmierci.

Przeczytaj też: Game over – jak sprawdzić, czy jesteśmy uzależnieni od gier? Terapeuta: Polecam próbę detoksową

Zagrożenia i konsekwencje używania dopalaczy

Dopalacze to mieszaniny substancji chemicznych o nieprzewidywalnym składzie. Ich działanie bywa znacznie silniejsze niż klasycznych narkotyków, a efekty – nie do przewidzenia.
Najczęstsze skutki zdrowotne to:

• zaburzenia rytmu serca i ciśnienia krwi,
• napady paniki, omamy, stany psychotyczne,
• uszkodzenie nerek, wątroby i mózgu,
• trwałe zaburzenia emocjonalne, depresja, lęki.

„Wszystkie przypadki zgonów związanych z użyciem nowych substancji psychoaktywnych dotyczyły syntetycznych katynonów” – czytamy w raporcie GIS. 

U młodzieży dopalacze zaburzają dojrzewanie układu nerwowego, pogarszają koncentrację i zdolność uczenia się, a z czasem prowadzą do uzależnienia.

Przeczytaj też: Jacek Charmast: Potrzebujemy zmiany podejścia do walki z uzależnieniem. Redukcja szkód zamiast całkowitej abstynencji

Czy można coś na to zaradzić?

Eksperci są zgodni – nie wystarczy zakazywać. Potrzebna jest szeroka profilaktyka, edukacja i współpraca rodziców, szkół oraz służb zdrowia.

Najważniejsze kroki to:

• rozmawiać z dziećmi o ryzyku i konsekwencjach sięgania po dopalacze,
• interesować się ich nastrojem, relacjami i czasem spędzanym w sieci,
• reagować na nagłe zmiany zachowania i izolowanie się,
• w razie podejrzeń natychmiast skontaktować się z lekarzem lub psychologiem,
• wspierać kampanie edukacyjne i programy profilaktyczne w szkołach.

„Nowe substancje psychoaktywne są coraz bardziej podstępne — pojawiają się szybciej, niż możemy je wykryć. Dlatego tak ważne jest, by rozmawiać z młodzieżą o tym, jak łatwo można stracić zdrowie lub życie po jednym eksperymencie” — podkreślają specjaliści GIS.

Źródła:
https://www.termedia.pl/mz/Coraz-wiecej-zatruc-dopalaczami-i-innymi-substancjami-psychoaktywnymi%2C62503.html
https://www.rynekzdrowia.pl/Polityka-zdrowotna/Nowa-epidemia-przybiera-na-sile-Najgorzej-jest-w-2-wojewodztwach%2C276882%2C14.html
https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/pulapka-nowych-narkotykow
https://www.gov.pl/web/gis/dopalacze-komunikat-dla-rodzicow-i-opiekunow
https://www.su.krakow.pl/nasz-szpital/aktualnosci/dr-hydzik-dopalacze-dzialaja-szybko-ale-tylko-przez-chwile-kusza-by-dobrac-kolejna-dawke