Alarm w Europie. Tropikalne komary złożyły jaja. Zagrażają zdrowiu
Służby sanitarne i zdrowotne w Europie biją na alarm. Po raz pierwszy na terenie Wielkiej Brytanii wykryto jaja komara egipskiego (Aedes aegypti) – głównego wektora wirusów gorączki denga, Zika i czikungunia. Jaja te znaleziono w magazynie towarowym w pobliżu lotniska Heathrow w Londynie, co jest wyraźnym sygnałem, że globalny transport i zmiany klimatyczne otwierają inwazyjnym gatunkom drogę na północ kontynentu. Choć jest to na razie pojedynczy incydent na Wyspach, zjawisko to wpisuje się w szerszy, niepokojący trend obserwowany w całej Unii Europejskiej, gdzie komary tropikalne już się zadomowiły.
- Jaja komara egipskiego (Aedes aegypti), wektora dengi i Ziki, wykryto po raz pierwszy w Wielkiej Brytanii w pobliżu lotniska.
- Pokrewny komar tygrysi (Aedes albopictus) jest już trwale obecny w 16 krajach i 369 regionach Europy.
- Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) ostrzega przed nową „normalnością” – rosnącą liczbą lokalnych zakażeń tropikalnymi wirusami.
Rozprzestrzenianie się komara tygrysiego: Nowa mapa zagrożeń
O ile znalezienie jaj komara egipskiego w Wielkiej Brytanii było odosobnionym przypadkiem zawleczenia (izolowana inwazja), o tyle pokrewny mu komar tygrysi (Aedes albopictus) zdążył już trwale zadomowić się na południu i w centrum Europy. Komar tygrysi, pochodzący z Azji, jest wektorem tych samych groźnych chorób co komar egipski.
Według danych Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) inwazja postępuje w alarmującym tempie:
Zasięg geograficzny: Komar tygrysi jest obecnie trwale obecny w 16 krajach Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE/EOG). Jeszcze dekadę temu notowano go w 114 regionach, a w czerwcu 2025 r. jest to już 369 regionów. Obejmuje to m.in. Francję, Hiszpanię, Grecję, Włochy, a także kraje bliższe Polsce, jak Niemcy, Austria, Węgry i Słowacja (gdzie stwierdzono nowe ogniska).
Czynniki ryzyka: ECDC podkreśla, że sprzyjają temu dwa główne czynniki:
- Zmiany klimatyczne: Dłuższe i gorętsze lata oraz łagodniejsze zimy dają komarom więcej czasu na rozmnażanie, pozwalając ich jajom przetrwać okres zimowy.
- Międzynarodowy transport: Ruch towarów (np. używane opony, hydrofitowe rośliny) i podróże ludzi są głównymi drogami, którymi komary i ich jaja docierają do nowych obszarów.
Lokalne ogniska chorób w Europie
Obecność inwazyjnych komarów w Europie przekłada się bezpośrednio na wzrost zachorowań na choroby tropikalne – co jest najpoważniejszą konsekwencją. Te choroby przestają być już tylko problemem „przywożonym” przez podróżnych.
Gorączka Denga: Liczba lokalnie nabytych (autochtonicznych) przypadków dengi w UE/EOG wzrosła dramatycznie. Choć historyczne dane wskazują na niski poziom, w latach 2023/2024 odnotowano już setki lokalnych przypadków (np. w samej Hiszpanii od 2018 r. było to 21 przypadków). Ogniska lokalnej transmisji odnotowano m.in. we Francji, Włoszech i Hiszpanii.
Gorączka Czikungunia: Od początku 2025 r. ECDC naliczyło 27 ognisk chikungunii w Europie, co jest nowym rekordem dla kontynentu. Odnotowano m.in. lokalne przypadki w Alzacji, co sygnalizuje przesuwanie się ryzyka na północ.
Gorączka Zachodniego Nilu: To kolejne zagrożenie. Komary (Culex pipiens) przenoszące ten wirus są już obecne na kontynencie, a ciepłe lata sprzyjają ich cyklowi rozwojowemu.
Ostrzeżenie ECDC jest jednoznaczne: Europa wchodzi w nową normalność, w której należy spodziewać się regularnych, lokalnych epidemii chorób przenoszonych przez komary, zwłaszcza w regionach o sprzyjającym klimacie.
Jak się chronić?
W Polsce, z uwagi na chłodniejszy klimat, ryzyko trwałego zadomowienia komara tygrysiego pozostaje na razie niższe niż w basenie Morza Śródziemnego, ale nie jest zerowe. Pojedyncze osobniki Aedes albopictus bywały już odnotowywane u naszych południowych sąsiadów i w Niemczech. Przeczytaj: Tajemnicza śmierć 28-latki w Turcji. Sekcja ujawniła przerażający szczegół
Zalecenia profilaktyczne (wg ECDC):
Usuwaj stojącą wodę: Komary Aedes wykorzystują do składania jaj nawet niewielkie zbiorniki czystej wody – podstawki od doniczek, wiadra, rynny, porzucone opony, poidełka dla zwierząt czy konewki. Należy je regularnie opróżniać i czyścić, aby zapobiec rozwojowi larw.
Stosuj ochronę osobistą: W strefach, gdzie obecność komara tygrysiego jest potwierdzona (np. podczas podróży na południe Europy), należy używać sprawdzonych środków odstraszających (repelentów) i nosić długie ubrania, zwłaszcza w ciągu dnia, gdy te komary są aktywne.
Zabezpiecz mieszkanie: W sypialniach i oknach warto stosować moskitiery.
Kiedy skonsultować się z lekarzem?
Jeśli wracasz z podróży do regionów, gdzie występuje denga lub czikungunia (zarówno poza Europą, jak i z jej południowych regionów z lokalną transmisją) i w ciągu dwóch tygodni pojawią się u Ciebie objawy, pilnie skontaktuj się z lekarzem.
Objawy alarmowe (mogące wskazywać na dengę lub czikungunię):
- Nagła i wysoka gorączka,
- Silny ból stawów i mięśni (w przypadku czikungunii mogą utrzymywać się długo).
- Silny ból głowy i oczu (szczególnie za gałkami ocznymi).
- Wysypka skórna.
- Nasilone objawy: krwawienia, silne bóle brzucha lub duszność.
W przypadku wystąpienia tych objawów konieczne jest poinformowanie lekarza o niedawnej podróży, aby umożliwić szybką diagnozę i wprowadzenie odpowiednich środków kontroli epidemiologicznej.
