Bezpłatna szczepionka przeciwko pneumokokom nie chroni dzieci? Apel ekspertów

Inwazyjna choroba pneumokokowa

Pneumokoki (Streptococcus pneumoniae) to bakterie, które są główną przyczyną groźnych zakażeń, zwłaszcza u małych dzieci i seniorów. Mogą wywoływać łagodne infekcje, ale też prowadzić do Inwazyjnej Choroby Pneumokokowej (IChP), czyli poważnych stanów, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa (posocznica) czy pneumokokowe zapalenie płuc z bakteriemią (zakażeniem krwi). IChP bywa śmiertelna lub prowadzi do trwałych powikłań, np. uszkodzenia słuchu czy zrostów w płucach. Przeczytaj: GIF wycofuje popularny lek na ból i gorączkę. Może zagrażać zdrowiu pacjentów

Od 2017 r. szczepienie przeciwko pneumokokom jest w Polsce obowiązkowe i bezpłatne dla wszystkich dzieci. Wprowadzenie powszechnego szczepienia miało znacząco obniżyć liczbę zachorowań na IChP. Jednak bakterie te są zmienne – występują w wielu odmianach, czyli serotypach. Szczepionka, której używa się w ramach Programu Szczepień Ochronnych (PSO), to preparat 10-walentny (PCV10), chroniący przed 10 konkretnymi serotypami. Problemem jest zmiana w epidemiologii – bakterie, które obecnie wywołują najwięcej zakażeń, nie są objęte zakresem tej szczepionki.

Spadek ochrony przed nowymi serotypami

Zaniepokojenie środowiska medycznego wynika z najnowszych danych epidemiologicznych, które pokazują, że szczepionka 10-walentna nie jest już w stanie skutecznie chronić dzieci w Polsce. Kluczowe ustalenia, bazujące m.in. na danych Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) oraz stanowiskach towarzystw naukowych (np. Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego – PTP), są alarmujące:

• Dominacja nowego serotypu: Od kilku lat rośnie liczba zakażeń wywołanych serotypem 19A, którego nie zawiera obecnie stosowana szczepionka PCV10. Co więcej, wiele przypadków tego serotypu cechuje wysoka oporność na antybiotyki, co utrudnia leczenie.
• Drastyczny spadek pokrycia: Według danych KOROUN, w 2016 r. szczepionka PCV10 zapewniała ochronę przed 55 % serotypów odpowiedzialnych za IChP u dzieci do 5. roku życia. W 2024 r. pokrycie to spadło do zaledwie 2,3 % z powodu rozpowszechnienia nowych odmian.
• Apel ekspertów: Polskie Towarzystwo Pediatryczne oraz inni specjaliści apelują do Ministerstwa Zdrowia o pilne zastąpienie PCV10 szczepionkami o szerszym zakresie serotypów, które obejmują m.in. wspomniany serotyp 19A.
• Alternatywne szczepionki: Na polskim rynku dostępne są szczepionki skoniugowane 13-, 15- i 20-walentne, które chronią przed serotypem 19A (oraz serotypem 3). Eksperci PTP rekomendują uwzględnienie ich w przetargach na obowiązkowe szczepienia.
• Sytuacja w Europie: Szczepionka 10-walentna jest obecnie stosowana w Europie w ramach powszechnych programów szczepień obowiązkowych tylko w nielicznych krajach (m.in. w Polsce).

Co to oznacza dla Twojego dziecka i kiedy skonsultować się z lekarzem?

Jako rodzic, powinieneś wiedzieć, że szczepienie PCV10 jest wciąż bezpieczne i chroni przed 10 serotypami, ale aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce sugeruje, że ta ochrona jest niewystarczająca. Dziecko zaszczepione PCV10, które zachoruje na IChP wywołaną serotypem 19A, może mieć trudniejsze leczenie ze względu na oporność tej odmiany na antybiotyki. Przeczytaj: Koniec z uciążliwą „komisją”: Nowe zasady orzekania o niepełnosprawności od października 2025 r.

Co możesz zrobić?

Porozmawiaj z pediatrą: Jeśli Twoje dziecko jest zaszczepione PCV10 i chcesz rozszerzyć ochronę, skonsultuj się z lekarzem. Możliwe jest podanie dodatkowej dawki szczepionki o szerszym zakresie walentności (np. 13-, 15- lub 20-walentnej) w schemacie uzupełniającym (jest to tzw. szczepienie zalecane, które może być płatne). Według Polskiego Towarzystwa Wakcynologii (stan na styczeń 2025 r.) u dzieci zaszczepionych PCV10 w 2. roku życia można rozważyć podanie dwóch dawek PCV-20 w odstępie dwóch miesięcy.

Monitoruj objawy: Mimo szczepienia, zawsze należy być czujnym na objawy IChP.

Objawy alarmowe, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej (wezwania karetki lub wizyty na SOR):

• Wysoka gorączka (powyżej $39^\circ\text{C}$), której nie można zbić standardowymi lekami.
• Drgawki lub utrata przytomności.
• Nagły i silny ból głowy z towarzyszącą sztywnością karku (problem z przygięciem brody do klatki piersiowej).
• Zaburzenia świadomości, apatia, senność.
• Trudności w oddychaniu: przyspieszony, spłycony oddech, zaciąganie międzyżebrzy.
• Wysypka wybroczynowa (drobne czerwone plamki na skórze, które nie bledną pod naciskiem).

Pamiętaj, że szczepienia to najskuteczniejszy sposób zapobiegania inwazyjnym zakażeniom. Kluczowe jest, aby szczepionka była aktualna w kontekście dominujących serotypów.

Źródło: Pacjenci.pl, standardy.pl