Jakiego zwierzaka widzisz na grafice? Wynik zdradzi, jak funkcjonuje twój mózg
Dokładnie przyjrzyj się obrazkowi. Jeśli potrzebujesz, zmruż oczy. Możesz też przybliżyć lub oddalić obrazek. Widzisz kota, mysz albo motyla? Dowiedz się, jak to świadczy o twoim mózgu.
„Od razu zobaczyłem kota… Czy to znaczy, że jestem geniuszem?”
„Widzę kota. To dobrze? Czy źle?”
„Najpierw zobaczyłam kota, ale im więcej mrugam, tym wyraźniej widzę mysz!”
„Mój mózg nie działa, bo nic nie widzę”.
Dominująca półkula mózgu?
Powyższy obrazek nie pierwszy raz okrąża Internet. W mediach społecznościowych powraca jak bumerang w postach, które zachęcają do określenia za jego pomocą dominującej półkuli mózgu.
Choć często mówi się o tym, że lewa półkula odpowiada za logiczne myślenie, a prawa za kreatywność, to w przypadku iluzji optycznych sprawa jest bardziej złożona. Badania pokazują, że to nie dominacja jednej z półkul, ale aktywność różnych obszarów kory wzrokowej decyduje o tym, czy na obrazku zobaczysz jakieś zwierzę.
Postrzeganie iluzji zależy od działania kilku obszarów mózgu, takich jak V1–V4 (obszary kory wzrokowej) i boczna kora potyliczna. Kluczową rolę odgrywają procesy przetwarzania informacji w tych rejonach oraz interakcje między nimi.
Niektóre osoby mogą dostrzegać iluzje wyraźniej niż inne, co może wynikać z indywidualnych różnic w aktywności mózgu oraz sposobu przetwarzania bodźców wzrokowych. Ponadto sama konstrukcja iluzji – na przykład liczba i układ elementów – także wpływa na to, jak silnie ją postrzegamy. PRzeczytaj też: Jesteś w tym wieku? Neurolożka zdradza, jak zadbać o neurony, zanim będzie za późno
Nastolatki nie boją się śmierci. Czasem wystarczy impuls, by doszło do tragedii Ważne zmiany w refundacji leków. Nowa lista wchodzi w życie od kwietniaCzym dokładnie jest iluzja optyczna?
Iluzja optyczna to zjawisko, w którym nasz mózg błędnie interpretuje informacje wizualne. Właśnie dlatego widzimy rzeczywistość inaczej, niż wygląda ona naprawdę. (Nie, na zdjęciu nie ukryto żadnego zwierzęcia).
Iluzje optyczne wynikają z mechanizmów przetwarzania informacji przez mózg, które mogą prowadzić do błędnych wniosków na temat koloru, kształtu, ruchu czy perspektywy. Dzieje się tak, ponieważ nasz układ wzrokowy nie analizuje każdego elementu obrazu indywidualnie, lecz stosuje pewne uproszczenia i schematy percepcyjne.
Istnieje wiele rodzajów iluzji optycznych, w tym iluzje geometryczne (np. iluzja Müllera-Lyera, gdzie dwie linie o tych samych długościach wydają się różnej długości), iluzje barwne (np. efekt siatki Hermanna, gdzie pojawiają się złudne plamki w miejscach przecięcia linii), czy iluzje ruchu (np. efekt Phi, gdzie statyczne obrazy wywołują wrażenie ruchu). Wszystkie te iluzje wykorzystują specyfikę funkcjonowania neuronów odpowiedzialnych za analizę krawędzi, kontrastu czy głębi.
Iluzje optyczne pokazują, że percepcja nie jest wiernym odwzorowaniem rzeczywistości, ale jej interpretacją dokonywaną przez nasz mózg. To właśnie te mechanizmy, które na co dzień pomagają nam efektywnie postrzegać świat, czasem prowadzą do złudzeń i błędów w widzeniu. Przeczytaj też: Zgnilizna mózgu. Oto nowa „choroba” cywilizacyjna
Twarze, wszędzie twarze!
Iluzja, w której dostrzegamy zwierzęta lub inne obiekty, mimo że fizycznie ich tam nie ma, to przykład iluzji pareidolicznej (pareidolia). Pareidolia to zjawisko psychologiczne, polegające na dostrzeganiu znajomych kształtów, takich jak twarze, zwierzęta czy przedmioty, w przypadkowych wzorach, np. w chmurach, strukturze drzew, kamieniach czy nawet plamach na ścianie.
Dzieje się tak, ponieważ nasz mózg ma naturalną tendencję do organizowania chaotycznych bodźców w znane i rozpoznawalne formy. Ewolucyjnie było to przydatne, np. w szybkim wykrywaniu zagrożeń (twarzy drapieżników w zaroślach). Współcześnie efekt ten wykorzystywany jest w sztuce, reklamie czy testach psychologicznych, takich jak test plam atramentowych Rorschacha.
Przykłady takich iluzji to np. słynne obrazy Giuseppe Arcimbolda, w których ludzkie twarze składają się z owoców i warzyw, czy naturalne formacje skalne przypominające zwierzęta.
Sprawdź się: QUIZ o chorobach psychicznych. 10 pytań o choroby, zaburzenia i leki - Quizy Pacjenci.pl
Uszkodzenia mózgu i postrzeganie iluzji
Badania nad pareidolią opublikowane w zeszłym roku w magazynie naukowym „Heliyon” wykazują, że percepcja tego zjawiska jednak w jakiś sposób jest zależna od funkcjonowania półkul mózgowych.
Osoby z uszkodzeniem prawej półkuli, odpowiedzialnej za globalne przetwarzanie wzrokowe, wykazują zmniejszoną zdolność dostrzegania pareidolicznych obrazów. Z kolei uszkodzenie lewej półkuli, związanej z analizą szczegółów, wpływa na postrzeganie bardziej skomplikowanych form. To dowodzi, że iluzje optyczne wynikają nie tylko z właściwości obrazu, ale także z indywidualnych cech przetwarzania informacji przez mózg.
Badania nad pacjentami po udarach sugerują, że zdolność do dostrzegania iluzji może być osłabiona w wyniku zmian neurologicznych, co wskazuje na złożony charakter percepcji wzrokowej.
Przeczytaj też: Dla neurologa choroby rzadkie to codzienność. W Polsce choruje na nie ok. 2,5 mln osób
Źródła:
Cheng, F. L., Horikawa, T., Majima, K., Tanaka, M., Abdelhack, M., Aoki, S. C., Hirano, J., & Kamitani, Y. (2023). Reconstructing visual illusory experiences from human brain activity. Science Advances, 9(45), eadj3906. https://doi.org/10.1126/sciadv.adj3906.
Zhou, L.-F., & Meng, M. (2021). Do you see the “face”? Individual differences in face pareidolia. Journal of Pacific Rim Psychology. https://doi.org/10.1017/prp.2019.27.
Camenzind, M., Göbel, N., Eberhard-Moscicka, A. K., Knobel, S. E. J., Hegi, H., Single, M., Kaufmann, B. C., Schumacher, R., Nyffeler, T., Nef, T., & Müri, R. M. (2024). The phenomenology of pareidolia in healthy subjects and patients with left- or right-hemispheric stroke. Heliyon, 10, e27414. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e27414.
