Po tym poznasz, że on ma skłonność do agresji. Taki mężczyzna może zrujnować Twoje zdrowie psychiczne

Agresja pod kontrolą: kiedy naturalna reakcja staje się zagrożeniem?

Agresja sama w sobie nie zawsze jest zjawiskiem negatywnym – w pewnych sytuacjach pełni funkcję obronną, pozwalając człowiekowi zareagować na zagrożenie czy bronić własnych granic. Problem pojawia się wtedy, gdy ta naturalna reakcja wymyka się spod kontroli i zaczyna przybierać formę przemocy słownej lub fizycznej. Wówczas nie jest to już jednostkowe zachowanie, lecz realne zagrożenie społeczne i zdrowotne.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia niemal jedna czwarta wszystkich zgonów związanych z alkoholem wynika właśnie z urazów i przemocy interpersonalnej, a najczęściej ofiarami i sprawcami są młodzi mężczyźni. To pokazuje, że agresja w połączeniu z substancjami psychoaktywnymi staje się poważnym problemem zdrowia publicznego.

Ryzyko nasila się, gdy nakładają się na siebie dodatkowe czynniki: biologiczne, takie jak wysoki poziom testosteronu; neurologiczne, np. uszkodzenia mózgu po urazach; czy psychiatryczne, zwłaszcza zaburzenia osobowości. Ich obecność może sprawić, że granica między zwykłą frustracją a przemocą staje się wyjątkowo cienka. Zrozumienie tych mechanizmów jest kluczowe, by odróżnić chwilowy „zły dzień” od trwałej predyspozycji do zachowań agresywnych, wymagających profesjonalnej pomocy.

Czynniki ryzyka agresji - skąd się bierze?

Agresja i przemoc to zjawiska wieloczynnikowe, w których współdziałają czynniki biologiczne, neurologiczne i środowiskowe. Przewlekłe spożywanie alkoholu oraz innych substancji psychoaktywnych znacząco zwiększa ryzyko gwałtownych zachowań – według danych Światowej Organizacji Zdrowia aż 724 tys. zgonów rocznie związanych z alkoholem wynika z urazów i przemocy. 

Równie istotną rolę odgrywają czynniki hormonalne: metaanaliza z 2023 roku wykazała, że podwyższony poziom testosteronu jest niewielkim, ale istotnym czynnikiem zwiększającym skłonność do agresji, a efekt nasila się przy jednorazowych dużych dawkach hormonu. 

Problematyczne mogą być też uszkodzenia mózgu – systematyczny przegląd z tego samego roku wykazał, że urazy płatów czołowych i struktur limbicznych po TBI korelują ze wzrostem impulsywności oraz zachowań przestępczych. Dodatkowo osoby z antyspołecznym zaburzeniem osobowości (ASPD) mają aż 7,6-krotnie wyższe ryzyko stosowania przemocy niż populacja ogólna, głównie z powodu braku empatii i notorycznego łamania norm społecznych. 

Wszystkie te czynniki rzadko występują w izolacji, a ich nakładanie się dramatycznie podnosi prawdopodobieństwo zachowań agresywnych, co podkreśla konieczność kompleksowego podejścia w profilaktyce i terapii przemocy.

Tacy mężczyźni się bardziej skłonni do agresji

Nie każda kłótnia czy chwilowa irytacja oznacza problem, ale są sygnały, które w medycznym kontekście uważane są za “czerwone flagi agresji”. Jednym z nich jest zależność między tym, że jeśli mężczyzna często pije aż do utraty przytomności, tym większe prawdopodobieństwo gwałtownej reakcji następnego dnia. Podwyższoną impulsywność mogą też powodować urazy głowy, zwłaszcza w ciągu pierwszych dwóch lat po wypadku, gdy mózg dopiero częściowo się regeneruje. 

Kolejnym ostrzeżeniem jest brak empatii i notoryczne łamanie norm społecznych, typowe dla osób z antyspołecznym zaburzeniem osobowości (ASPD), które często łączą się z przemocą domową. Wreszcie zwróć uwagę na tzw. "testosteronową gorączkę” – nadmierną potrzebę dominacji, szybką irytację przy rywalizacji i trudność w kontrolowaniu gniewu. 

Obserwacja tych zachowań w codziennym życiu pozwala odróżnić chwilowy wybuch złości od trwałej predyspozycji do agresji, a w konsekwencji – chronić siebie przed potencjalnym niebezpieczeństwem.

Jak rozpoznać, że sytuacja wymaga interwencji i kiedy szukać pomocy?

Przede wszystkim nie należy usprawiedliwiać przemocy alkoholem – powtarzające się wybuchy agresji po spożyciu to sygnał, że osoba potrzebuje profesjonalnego leczenia odwykowego, a nie „mniej stresu w pracy”. Ważne jest także uwzględnienie historii zdrowotnej partnera – mężczyzna po ciężkim wstrząśnieniu mózgu może wymagać neurorehabilitacji i wsparcia psychologa, aby nauczyć się kontrolować impulsy i emocje.

Granice bezpieczeństwa powinny być jasne: wyzwiska, szarpnięcia czy groźby to już przemoc, i w takich sytuacjach należy niezwłocznie kontaktować się z odpowiednimi służbami, np. „Niebieską Linią” (800 120 002) lub numerem alarmowym 112. Profesjonalna diagnoza jest kluczowa – tylko psychiatra może rozpoznać zaburzenie osobowości, a leczenie obejmuje terapię psychologiczną, a czasem także farmakoterapię. Efekty terapii ocenia się w perspektywie lat, dlatego wczesne zgłoszenie się po pomoc jest tak istotne dla bezpieczeństwa i zdrowia obu stron.

Materiał ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady medycznej. Jeśli obawiasz się o własne bezpieczeństwo, nie zwlekaj z kontaktem z lekarzem lub służbami ratunkowymi.

 

Źródła:

• WHO, Over 3 million annual deaths due to alcohol and drug use, 25 VI 2024.
• Carré J.M. i in., Does Testosterone Modulate Aggression…, Adaptive Human Behavior & Physiology 9:400-425, 2023.
• Maresca G. i in., Traumatic Brain Injury and Related Antisocial Behavioral Outcomes: A Systematic Review, Medicina 59:1377, 2023.
• Chow R.T.S. i in., Personality disorders, violence and antisocial behaviour: updated systematic review and meta-regression analysis, Br J Psychiatry (e-pub), 2024.