Porwanie rodzicielskie – psychiczna trauma na całe życie

Porwanie rodzicielskie – problem, który narasta

Termin porwanie rodzicielskie nie zawsze jest rozumiany jako przestępstwo, ponieważ w polskim prawie jest to często spór o władzę rodzicielską, a nie przestępstwo z kodeksu karnego. Mimo to definicja jest jasna: jest to wywiezienie lub zatrzymanie dziecka bez zgody drugiego rodzica, co uniemożliwia lub znacząco utrudnia kontakty. Zazwyczaj do porwań dochodzi w kontekście sporów rozwodowych, przemocy domowej, czy też konfliktów dotyczących miejsca zamieszkania dziecka.

Skala zjawiska jest alarmująca. Według statystyk Komendy Głównej Policji z 2023 r. rocznie zgłaszanych jest około 600 takich przypadków, ale Fundacja ITAKA szacuje, że faktyczna liczba może być 2-3 razy wyższa. Co więcej, zjawisko ma wymiar międzynarodowy. W 2024 roku Prokuratura prowadziła 148 spraw dotyczących powrotu dzieci na podstawie konwencji haskiej, co pokazuje, że problem ten wykracza poza granice Polski.

Trauma, która nie mija

Dla dziecka porwanie nawet przez bliską osobę jest ogromnym psychicznym wstrząsem. To nagłe, niezrozumiałe przerwanie rutyny, odcięcie od bezpiecznego świata i opiekunów, do których było przyzwyczajone. Nie bez powodu wielu psychologów porównuje to doświadczenie do traumy doznanej przez dzieci uprowadzone przez osoby obce. W tej nagłej, kryzysowej sytuacji ciało i umysł dziecka reagują podobnie.

Wczesne sygnały psychicznej traumy u dziecka mogą obejmować:

• zmiany w zachowaniu i emocjach – dziecko staje się bardziej lękliwe, wycofane, łatwo się irytuje lub ma problemy z zasypianiem;
   
• objawy fizyczne – takie jak bóle brzucha, głowy czy koszmary, które nie mają innej medycznej przyczyny;
   
• lęk separacyjny – silny strach przed rozstaniem z opiekunem, nawet na krótki czas;
   
• regresja w rozwoju – cofanie się do zachowań typowych dla młodszego wieku, np. moczenie się, seplenienie.

Długofalowe skutki porwania mogą być jeszcze poważniejsze. Psycholodzy ostrzegają, że brak odpowiedniej pomocy może prowadzić do zespołu stresu pourazowego (PTSD), przewlekłych zaburzeń lękowych, a w dorosłym życiu – do problemów z zaufaniem i trudności w budowaniu trwałych relacji. Ryzyko to wzrasta, jeśli porwaniu towarzyszy przemoc lub izolacja od bliskich.

Jak zminimalizować skutki i gdzie szukać pomocy?

Oprócz interwencji prawnej kluczowe jest wsparcie psychologiczne dla dziecka, a także dla opiekuna, który pozostał. Celem terapii jest przywrócenie poczucia bezpieczeństwa, stabilności i zaufania do świata. Kluczowe jest, aby rodzic, który nie jest sprawcą uprowadzenia, jak najszybciej odbudował bezpieczną więź z dzieckiem i pokazał, że jest ono znowu pod jego opieką.

W Polsce dostępna jest pomoc dla rodzin dotkniętych porwaniem rodzicielskim. Można jej szukać w takich miejscach jak:

Fundacja ITAKA – prowadzą bezpłatną infolinię 116 000, gdzie można zgłosić zaginięcie dziecka i uzyskać wsparcie prawne i psychologiczne.

Miejskie i gminne ośrodki interwencji kryzysowej – oferują darmowe konsultacje psychologiczne i prawne, a także wsparcie w nagłych sytuacjach.

Sąd rodzinny – w sprawach o ustalenie opieki i kontaktów z dzieckiem. Sąd może nałożyć kary na rodzica, który narusza orzeczenia dotyczące opieki.

Pamiętaj, że każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnego podejścia, a szybkie podjęcie działań znacznie zwiększa szansę na zminimalizowanie negatywnych skutków psychologicznych u dziecka.

Materiał ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady medycznej.

Źródła:

1. Fundacja ITAKA (2024). Porwania rodzicielskie w Polsce: raport roczny.
2. Komenda Główna Policji (2023). Zarządzenie nr 124 w sprawie postępowania z przypadkami porwań rodzicielskich.
3. Ministerstwo Sprawiedliwości (2024). Statystyki spraw międzynarodowych dotyczących uprowadzeń dzieci. Warszawa: Departament Współpracy Międzynarodowej.