Rak trzustki – pierwsze objawy, leczenie i rokowania

Czym jest rak trzustki?

Rak trzustki jest chorobą, z powodu której w trzustce pojawiają się patologiczne komórki. Trzustka zlokalizowana jest w jamie brzusznej. Organ ten produkuje enzymy trawienne i insulinę. Zbudowany jest z części zewnętrzwydzielniczej, wydzielającej do przewodu trawiennego enzymy umożliwiające rozkład tłuszczów i białek. 

Druga część trzustki, czyli część wewnątrzwydzielnicza, wydziela do krwioobiegu glukagon i insulinę – dzięki temu regulowane jest stężenie cukru (glukozy) we krwi. Nowotwór trzustki w większości przypadków rozwija się w części zewnątrwydzielicznej. Ok. 75% wszystkich raków trzustki lokalizuje się w tym obszarze.

W niechlubnym rankingu częstości występowania raka w Europie rak trzustki zajmuje 7 miejsce. Choruje na niego 11,6 na 100 000 mężczyzn w Unii Europejskiej i 8,1 na 100 000 kobiet. Z jego powodu rocznie umiera 35 000 kobiet.  Nowotwór przez długi czas potrafi być niezauważalny. Do rozpoznania dochodzi nierzadko w momencie pojawienia się przerzutów na inne narządy.

„W Polsce rocznie diagnozuje się około 5 tysięcy przypadków raka trzustki, ale tylko około 10% pacjentów przeżywa 5 lat. Jest to zatrważająca liczba i warto zwrócić na nią uwagę, ponieważ obserwuje się tendencję wzrostową zachorowań, a do tego chorują coraz młodsi pacjenci”. - powiedziała lek. specjalista onkologii klinicznej Olga Urbanowska - Domańska.

Jakie są przyczyny raka trzustki?

Wskazanie jednej konkretnej przyczyny nowotworu trzustki jest niemożliwe. Lekarze twierdzą, że nawet 90% przypadków nie ma związku z żadnym czynnikiem ryzyka. W pozostałych przypadkach można go jednak wskazać. Głównymi zidentyfikowanymi czynnikami ryzyka nowotworu są:

   • geny – naukowcy twierdzą, że niektóre mutacje genetyczne mogą wiązać się z nowotworem trzustki. W wielu przypadkach widoczne są mutacje somatyczne genów KRAS, p53 i p16. Z występowaniem raka trzustki wiązać się mogą także zmiany genów CDKN2, DPC4/Smad4. Niekiedy przyczyną raka trzustki bywa gen BRCA2, czyli mutacja wywołująca dziedzicznego raka piersi i raka jajnika.

   • palenie papierosów – ¼ osób mających raka trzustki to długoletni palacze tytoniu. Nikotynizm szczególnie przyczynia się do rozwoju nowotworu u pacjentów, u których pojawiły się wymienione powyżej geny. 
   • wiek – rak trzustki najczęściej rozpoznawany jest u osób między 60. a 80. rokiem życia. Im jest się starszym, tym ryzyko zachorowania jest większe. 
   • otyłość – większe ryzyko zachorowania za raka trzustki występuje u osób otyłych. 
   • przewlekłe zapalenie trzustki.

Jakie są wczesne objawy raka trzustki?

Nowotwór rozwija się „po cichu”, więc wykrycie wczesnych objawów raka trzustki bywa trudne. Wiele zależy od lokalizacji guza. Wielu chorych ma nietypowe symptomy nawet parę miesięcy przed rozpoznaniem choroby.

Ok.80% chorych w momencie rozpoznania nowotworu trzustki odczuwa i ma:

   • pobolewanie brzucha, 
   • osłabienie, 
   • brak łaknienia, 
   • utratę masy ciała, 
   • świeżo wykrytą cukrzycę, 
   • zakrzepowe zapalenie żył, 
   • żółtaczkę, 
   • odbarwione stolce,
   • ciemny mocz, 
   • świąd skóry, 
   • mdłości,
   • wymioty, 
   • szybkie uczucie sytości, 
   • ból promieniujący do łopatki lub pleców.

„Bóle pleców w okolicy lędźwiowej, często promieniujące do brzucha, zazwyczaj kojarzone z dolegliwościami ze strony kręgosłupa, mogą wskazywać na rozwijającego się raka trzustki. Innymi objawami, które powinny skłonić do pogłębienia diagnostyki jest nagłe wystąpienie cukrzycy, biegunki często występująca niestrawność. U pacjentów może pojawić się również tak nietypowy objaw jak obniżony nastrój lub depresja.” - powiedziała lek. specjalista onkologii klinicznej Olga Urbanowska - Domańska.

Tego raka widać po oczach. Co jest sygnałem alarmowym? Czytaj dalej Nowotwór kości powoduje ten rodzaj bólu. Nasila się w nocy Czytaj dalej

Jakie są objawy raka trzustki?

U pacjenta z rakiem trzustki podczas badania przedmiotowego można wykryć następujące objawy:

   • żółtaczka – jest to choroba powodująca zażółcenie skóry i białek oczu. Przyczyną jest zwiększone stężenie bilirubiny we krwi. Powodować ją może niedrożność przewodu żółciowego wspólnego z powodu guza, w tym przypadku zlokalizowanego prawdopodobnie w głowie trzustki. Następstwem tego jest gromadzie się żółci w pęcherzyku żółciowym, co może spowodować jego powiększenie. Blokada przewodu żółciowego wspólnego sprawia, że do jelit nie dostaje się bilirubina. Powoduje to odbarwianie się stolca. 
   • ból brzucha i pleców – u chorych w tym stanie może dojść do ucisku nerwów i struktur znajdujących się w pobliżu trzustki. Szczególnie jest to częsty symptom u pacjentów, u których guz znajduje się w ogonie trzustki lub jej trzonie. 
   • utrata masy ciała  i osłabienie apetytu, 
   • zaburzenia trawienia – mogą powstawać w sytuacji, gdy przewód pokarmowy zostaje zablokowany przez guza. Skutkiem tego jest niedobór enzymów potrzebnych do trawienia tłustych pokarmów. Chorzy odczuwają wówczas mdłości, wymioty i nierzadko mają biegunkę. 
   • zakrzepy krwi (rzadko),
   • nierównomierna tekstura tkanki tłuszczowej, 
   • zaburzenie metabolizmu cukrów, 
   • cukrzyca (rzadko), 
   • zapalenie trzustki – może powodować je również rak trzustki. W szczególności jest to częsty przypadek u osób w podeszłym wieku, o ile nie występują inne oczywiste przyczyny zapalenia trzustki jak np. nadużywanie alkoholu lub występowanie kamieni żółciowych.

Jakie są skórne objawy raka trzustki?

Ważnym elementem diagnostyki raka trzustki są objawy skórne, szczególnie istotne przy tym rodzaju nowotworu. Mogą być różnorodne, lecz za najczęstszy z nich uznaje się żółciowy rumień, widoczny na skórze brzucha.

Zmiany podskórne spowodować może również zapalenie trzustki – jest to częsty objaw, gdy naruszone zostają drogi żółciowe.

   • Skórne objawy raka trzustki – świąd skóry

Świąd skóry bywa sygnałem rak trzustki w zaawansowanym stadium.  

   • Skórne objawy raka trzustki – martwica i zapalenie tkanki podskórnej

Martwica tkanki podskórnej pojawia się w okolicy pępka. W dolnej części brzucha pojawić się mogą również grudki. Z kolei na udach, podudziach i bocznej powierzchni tułowia występują niekiedy wysypki plamiste.

Objawy tego rodzaju najczęściej dotykają osoby między 30. a 40. rokiem życia. Wykwity mają charakter guzów lub grudek – ich średnica wynosi ok. 1-5 cm. W głównej mierze występują na ramionach, tułowiu, pośladkach, udach i podudziach. Guzy te mogą też samoistnie pękać i pozostawiać blizny, lecz dzieje się tak tylko w ciężkich przypadkach.

   • Skórne objawy raka trzustki – rumień wędrujący

Zarówno łagodne, jak i złośliwe guzy trzustki mogą produkować i uwalniać różne hormony, powodujące zmiany skórne. Jedną z nich jest rumień wędrujący, pojawiający się w przypadku guza glukagonoma, nowotworu złośliwego trzustki wydzielającego glukagon.

Rumienie początkowo mają różną wielkość. W centralnej ich części pojawia się pęcherz. Gdy dojdzie do przerwania pokrywy, powstaje ognisko martwicy z widocznym na nim ciemnym strupem o charakterze martwiczym. Zmianom towarzyszy też ból i świąd.

Zmiany pojawiają się na:

   • kończynach, 
   • wokół ust, 
   • w okolicach wyprzeniowych (np. w kroczu, i dolnej części brzucha),

Oprócz rumienia wędrującego martwiczego u chorych często widoczne są objawy zapalenia błony śluzowej jamy ustnej i języka.

   • Skórne objawy raka trzustki – żółtaczka

Żółtaczka jest to choroba, której objawem jest żółte zabarwienie skóry, błon śluzowych i białek oczu. Przyczyną jest nadmierne stężenie bilirubiny w surowicy krwi. Z czasem towarzyszyć jej może odbarwienie stolca, ściemnienie moczu i świąd skóry. Choroba ta występuje u prawie 90% pacjentów z rakiem trzustki.

Jak leczyć raka trzustki?

Leczenie raka trzustki jest zadaniem, w którym zaangażowany jest zespół wielodyscyplinarny. Konsylium, czyli spotkanie różnych specjalistów, podejmuje decyzję, jak należy postąpić w danym przypadku.

Leczenie przeważnie łączy w sobie metody interwencyjne, dzięki którym można działać na guza miejscowo np. operację lub radioterapię i działania, które umożliwiają oddziaływanie na komórki nowotworowe w całym ciele np. chemioterapia.

   • Leczenie chirurgiczne raka trzustki

Polega na wykonaniu radykalnych zabiegów operacyjnych (resekcje leczące), resekcji łagodzących (paliatywne) i innych operacji łagodzących (zespolenie omijające). Z raportu „The surgical treatment od pancreatic carcinoma” Trede M. wynika, że resekcję raków trzustki wykonuje się na 3 sposoby:

   • nihilist – operacje łagodzące, nawet w resekcyjnych zmianach, 
   • activist – operacja dotyczy regionalnej pankreatektomii z usunięciem poza-otrzewnowych węzłów chłonnych. Niekiedy wycina się częściowo żyły wrotne, tętnice krezkową górną, pień trzewny lub tętnicę wątrobową. 
   • realistic – dotyczy resekcyjnych małych guzów. Wówczas wykonuje się całkowitą resekcję, częściowe resekcji trzustki z usunięciem dwunastnicy.

Radykalne zabiegi operacyjne polegają na:

   • wycięciu głowy trzustki z dwunastnicą, 
   • częściowym obwodowym usunięciu trzustki,
   • całościowym usunięciu trzustki i dwunastnicy.
   • leczenie uzupełniające raka trzustki.

Dzielimy je na dwie grupy:

   • śródoperacyjna radioterapia – stosowana jest w nowotworze nieoperacyjnym lub gdy wykonana zostanie już resekcja paliatywna. Choremu jednorazowo podaje się dużą dawkę napromieniania. 
   • chemioterapia – podawana jest w każdym stopniu zaawansowania klinicznego nowotworu trzustki. Wyróżnia się 2 jej typy – chemioterapię jednolekową i skojarzoną.

Jakie są rokowania u chorych na raka trzustki?

Gdy u chorego możliwe jest wykonanie resekcji leczniczej i operacja zakończyła się powodzeniem, czas przeżycia średnio wynosi od 12 do 19 miesięcy. Wówczas 5-letnie przeżycie wynosi 15-20%.

Przyjmuje się, że 12-miesięczne przeżycie wśród pacjentów z rakiem trzustki nie przekracza 24%. Przeżycie 5-letnie wynosi mniej niż 5%.

Po resekcjach paliatywnych mediana przeżycia wynosi 11 miesięcy. Z kolei po zabiegach paliatywnych mediana przeżycia wynosi 6 miesięcy.

Czym jest 4 stadium raka trzustki?

Jest to ostatnie stadium nowotworu. Na tym etapie pojawiają się już przerzuty do odległych narządów: płuc lub jamy brzusznej. Z tego powodu organy zaczynają słabnąć i z czasem przestają pracować.

Jakie są objawy raka trzustki przed śmiercią?

Badacze z Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC) ustalili, że do 2030 r. śmiertelność z powodu nowotworów złośliwych wzrośnie aż o 75%. Nie istnieje jeden schemat, jak przebiega zgon spowodowany rakiem trzustki.

Pierwszymi symptomami zbliżającej się śmierci są zmęczenie i osłabienie. Niemniej niektórzy chorzy kilka godzin przed śmiercią stają się wyjątkowo aktywni i zachowują wręcz jak całkowicie zdrowe osoby. Aktywność ta nagle się kończy, a chory się wycisza i zasypia.

Kontakt z chorym bywa też utrudniony. Może mieć wówczas omamy, splątane myśli, problemy z wysławianiem i mówić niewyraźnie. Przed śmiercią chory może stracić apetyt lub nie mieć ochoty na przyjmowane płynów. Powodem jest zanikający już odruch połykania i powolne wyłączanie się układu trawiennego.

W tym stanie chorego nie należy zmuszać ani do picia, ani do jedzenia. Pogorszyć ten stan może również podawanie kroplówki – z jej powodu może powstać obrzęk płuc i pojawią się kłopoty z oddychaniem.

Sygnałem będącym objawem śmierci z powodu raka np. trzustki, bywa zmniejszenie przepływu krwi do mózgu, serca i nerek. Powodem jest spadek temperatury ciała, ochłodzenie dłoni i stóp chorego. Rysy twarzy ulegają wtedy zaostrzeniu, a gałki oczne się zapadają. Zgon z powodu nowotworu trzustki zazwyczaj powoduje zatrzymanie akcji serca i oddychania.