Światowy Dzień Dzieci z FAS. Cena może być dożywotnia. Co alkohol robi z mózgiem dziecka?
Światowy Dzień Dzieci z FAS przypada 9 września – to symboliczne nawiązanie do dziewięciu miesięcy ciąży. Tego dnia o 9:09 wiele instytucji na świecie zatrzymuje się na chwilę ciszy, by przypomnieć, że najskuteczniejszą profilaktyką FAS/FASD jest całkowita abstynencja w ciąży. W skrócie wyjaśniamy, czym jest FAS (alkoholowy zespół płodowy) i jakie szkody może wyrządzić alkohol w życiu płodowym.
- Nie ma „bezpiecznej” ilości alkoholu w ciąży ani „bezpiecznego trymestru”. Każdy rodzaj alkoholu szkodzi.
- FASD to spektrum zaburzeń: od trudności w nauce i zachowaniu po ciężki FAS z wadami rozwojowymi. Skutki są zwykle na całe życie.
- Szybka reakcja ma sens: jeśli piłaś przed rozpoznaniem ciąży, odstaw teraz i porozmawiaj z lekarzem – to poprawia rokowanie.
Dlaczego 9 września?
Data 9 września ma podkreślać, że przez wszystkie 9 miesięcy ciąży najlepszą profilaktyką FAS/FASD jest zero alkoholu. Kampaniom towarzyszą działania edukacyjne i wsparcie rodzin.
FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorders) to spektrum zaburzeń spowodowanych ekspozycją płodu na alkohol. Najcięższą postacią jest FAS - z typowymi cechami dysmorfii twarzy, zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego i zaburzeniami wzrastania. Skutki zwykle utrzymują się przez całe życie.
W tym dniu przypominamy:
- Nie istnieje znana bezpieczna ilość alkoholu w ciąży ani bezpieczny trymestr.
- Każdy rodzaj alkoholu - piwo, wino, napoje wysokoprocentowe - niesie ryzyko.
- Największe szkody wiąże się z piciem epizodycznym (binge drinking).
- Alkohol może szkodzić na każdym etapie ciąży, bo mózg dziecka rozwija się przez całe 9 miesięcy.
Jakie są możliwe konsekwencje dla dziecka?
Ekspozycja prenatalna na alkohol zwiększa ryzyko: problemów z uczeniem się i pamięcią, zaburzeń uwagi i kontroli impulsów, trudności w adaptacji społecznej, koordynacji ruchowej oraz - w ciężkich przypadkach FAS - wad narządów. To zaburzenia o charakterze przewlekłym.
Szacunki często są zaniżone. W jednym z badań populacyjnych w USA odsetek dzieci ze spektrum FASD wśród uczniów pierwszych klas oszacowano konserwatywnie na 1,1-5,0 proc.
Co zrobić i kiedy szukać pomocy?
Szybka reakcja ma sens. Jeżeli do spożycia doszło, zanim dowiedziałaś się o ciąży, odstaw alkohol natychmiast i powiedz o tym lekarzowi podczas najbliższej wizyty. Zaprzestanie picia na każdym etapie zmniejsza ryzyko dalszych szkód.
- Jeśli planujesz ciążę lub możesz w nią zajść - wybierz pełną abstynencję. Gdy trudno ograniczyć picie, poproś o pomoc lekarza rodzinnego lub ginekologa. Dostępne są krótkie interwencje, rozmowa motywująca i - w razie potrzeby - skierowanie do specjalistycznego leczenia. Partnerzy powinni wspierać abstynencję.
- Jeżeli jesteś w ciąży i piłaś - nie obwiniaj się, przerwij picie teraz, poinformuj lekarza i zapytaj o dalsze kroki (badania, wsparcie).
- Po porodzie - jeśli niepokoją Cię rozwój lub zachowanie dziecka (nauka, uwaga, impulsywność, funkcjonowanie społeczne), porozmawiaj z pediatrą. Wczesna diagnoza i terapia poprawiają funkcjonowanie.
