Subtelne objawy SM. Mogą zwiastować chorobę nawet 15 lat wcześniej

Czym jest faza prodromalna i dlaczego trudno ją rozpoznać?

Stwardnienie rozsiane polega na tym, że układ odpornościowy organizmu (autoimmunologiczny) błędnie atakuje osłonkę mielinową – ochronną warstwę otaczającą włókna nerwowe w mózgu i rdzeniu kręgowym. Prowadzi to do powstawania blizn (stwardnień) i ognisk demielinizacyjnych, które z czasem spowalniają lub blokują przewodzenie impulsów nerwowych.

Faza prodromalna (zwiastunowa) to czas, w którym te patologiczne procesy prawdopodobnie już się toczą, ale nie są na tyle zaawansowane, by wywołać typowy rzut choroby. Objawy z tego okresu są wyjątkowo niespecyficzne, przez co łatwo je zbagatelizować lub przypisać innym powszechnym dolegliwościom, np. stresowi, migrenom czy fibromialgii. Dopiero analiza dużych baz danych medycznych, obejmujących lata wstecz, pozwoliła naukowcom na statystyczne powiązanie tych symptomów z późniejszą diagnozą SM. Przeczytaj: GIF wycofuje popularny lek na ból i gorączkę. Może zagrażać zdrowiu pacjentów

Sygnały alarmowe na lata przed diagnozą

Badania retrospektywne, w których przeanalizowano historie medyczne pacjentów z SM i porównano je z grupą kontrolną, ujawniły kilka kluczowych obszarów zdrowotnych, w których występuje znacznie większa liczba konsultacji lekarskich na długo przed formalnym rozpoznaniem choroby. Przeczytaj: Ważna informacja dla chorych na stwardnienie zanikowe boczne. Dostęp do terapii zatrzymującej postęp choroby

Główne, niespecyficzne objawy fazy prodromalnej SM (na 5 do 15 lat przed diagnozą):

• Problemy ze zdrowiem psychicznym: Pacjenci znacznie częściej zgłaszają się do psychiatrów i psychologów, zwłaszcza z powodu depresji i lęku. Wzrost liczby wizyt w tej grupie może wynosić nawet ponad 150 % w stosunku do osób zdrowych (wg badań z 2023 r.).
• Przewlekłe zmęczenie: To jeden z najbardziej uporczywych wczesnych symptomów. Jest to zmęczenie, które nie ustępuje po odpoczynku i nie ma jasnej przyczyny w postaci nadmiernego wysiłku czy niedoborów.
• Dolegliwości bólowe: Zwiększona częstość występowania migrenowych bólów głowy oraz niespecyficznych bólów mięśniowo-szkieletowych, zwłaszcza w ciągu ostatnich pięciu lat przed diagnozą.
• Problemy z pęcherzem moczowym: Choć zaburzenia kontroli zwieraczy to typowy objaw zaawansowanego SM, ich wczesne i łagodne formy, takie jak nagłe parcie na pęcherz czy częstomocz, również są zauważalne w fazie prodromalnej.
• Zaburzenia widzenia: Przejściowe, łagodne epizody niewyraźnego widzenia lub podwójnego widzenia, często mylnie interpretowane.

Te dane, choć statystycznie istotne, nie oznaczają, że każda osoba cierpiąca na depresję czy przewlekłe zmęczenie zachoruje na SM. Oznaczają jedynie, że te dolegliwości mogą stanowić część wczesnego, złożonego obrazu choroby, w którym uszkodzenia układu nerwowego są już obecne, ale dopiero przygotowują grunt pod typowe rzuty.

Jak interpretować te sygnały i kiedy szukać pomocy?

Większość z wymienionych dolegliwości, takich jak zmęczenie czy ból głowy, jest niezwykle powszechna i w przytłaczającej większości przypadków nie ma związku ze stwardnieniem rozsianym. Nie należy wyciągać pochopnych wniosków ani stawiać sobie diagnoz na własną rękę.

Jednak świadomość istnienia fazy prodromalnej jest ważna dla pacjentów i lekarzy. Klucz do wczesnej diagnozy leży w dostrzeżeniu wielu niespecyficznych objawów występujących łącznie lub powtarzających się przez dłuższy czas, zwłaszcza u osób młodych, u których wykluczono inne, bardziej oczywiste przyczyny.

Kiedy należy skonsultować się z neurologiem?

Konsultacja z lekarzem specjalistą, najlepiej neurologiem, jest zalecana w przypadku wystąpienia któregokolwiek z objawów, które są trwałe, powtarzające się lub nie mają jasnego wytłumaczenia w badaniach podstawowych (np. brak niedoborów, chorób tarczycy, etc.). Przeczytaj: Tak się zaczyna stwardnienie rozsiane. Najwcześniejsze objawy

Pilnej konsultacji wymagają zwłaszcza tzw. sygnały alarmowe:

• Długotrwałe drętwienie lub mrowienie kończyn (parestezje) lub połowy ciała, utrzymujące się dłużej niż 24 godziny.
• Nagłe, jednostronne pogorszenie ostrości wzroku (pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego), często z towarzyszącym bólem oka.
• Ostra utrata siły mięśniowej w jednej kończynie lub jej części (niedowład).
• Utrzymujące się problemy z równowagą lub koordynacją, które uniemożliwiają precyzyjne ruchy.

Wczesne rozpoznanie stwardnienia rozsianego jest krytyczne. Pozwala na szybkie wdrożenie nowoczesnego leczenia modyfikującego przebieg choroby (LMP), które może opóźnić progresję niepełnosprawności i zmniejszyć częstość rzutów, znacząco poprawiając jakość życia pacjenta.

 

Źródło: Pacjenci.pl, Health Care Use Before Multiple Sclerosis Symptom Onset, Prevalence and prognostic value of prodromal symptoms in relapsing-remitting multiple sclerosis