W 2030 roboty z AI przejmą opiekę nad seniorami? Koszt jednego to 280 tys. zł
Japończycy pracują nad robotami do opieki nad osobami starszymi od ponad 20 lat. Do 2018 roku japoński rząd przeznaczył na ten cel ponad 300 mln dolarów. Powód jest oczywisty – japońskie społeczeństwo starzeje się w zastraszającym tempie, a roboty mogą zastąpić brakujących pracowników w opiece geriatrycznej.
Problem demografii w Kraju Kwitnącej Wiśni
Japończycy tworzą najszybciej starzejące się społeczeństwo na świecie. Osoby z wyżu demograficznego drugiej połowy lat 40. XX wieku mają już co najmniej 75 lat, a zapotrzebowanie na opiekę nad seniorami jest olbrzymie. Według japońskiego Ministerstwa Zdrowia liczba urodzeń w ubiegłym roku spadła znacznie poniżej rekordowo niskiego poziomu. Starszych ludzi przybywa, ale osób do opieki nad nimi jest coraz mniej.
Problem starzejącego się społeczeństwa nie dotyczy wyłącznie Japonii. W ostatnich dziesięcioleciach również społeczeństwa europejskie starzeją się i trend ten będzie kontynuowany. Średnia długość życia wydłuża się o ok. 3 miesiące rocznie. Wszystkie grupy wiekowe powyżej 65 lat powiększyły się, przy czym najszybszy wzrost zaobserwowano wśród osób powyżej 80 roku życia. Przeczytaj: Seniorzy są szczególnie narażeni na choroby zakaźne. “Liczba zachorowań jest trzy razy większa niż w zeszłym roku”
Jak roboty pomagają w opiece nad seniorami?
Roboty w opiece nad osobami starszymi w Japonii pełnią rozmaite funkcje: pomagają wstawać, poruszać się i wykonywać ćwiczenia, inne monitorują aktywność pacjentów i wykrywają upadki. Mogą karmić pacjentów i pomagać w podstawowej toalecie.
Osobną grupę stanowią inteligentne roboty, których zadaniem jest wspieranie funkcji poznawczych seniorów. Roboty mają angażować pacjentów emocjonalnie i intelektualnie, zapewniać towarzystwo i terapię, ułatwiać personelowi opiekę nad pacjentami z demencją. Przeczytaj: Te 3 rzeczy prowadzą do demencji. Nowe wyniki badań
Jednak wykorzystanie robotów opiekuńczych wciąż jest mocno ograniczone. Duże krajowe badanie z 2019 r. wykazało, że zaledwie 10% z 9000 instytucji opiekuńczych korzysta z przynajmniej jednego robota. Z kolei badanie z 2021 r. wykazało, że z 444 osób, które świadczyły opiekę domową, tylko 2% miało doświadczenie z robotem opiekuńczym. Istnieją dowody sugerujące, że po zakupie robotów często są one używane tylko przez krótki czas.
Roboty opiekuńcze – wyzwania i ograniczenia
Wykorzystanie robotów opiekuńczych dla seniorów wiąże się z wieloma wyzwaniami, które obejmują zarówno kwestie techniczne, jak i społeczne oraz etyczne. W opracowaniu "Robots for Elderly Care: Review, Multi-Criteria Optimization Model and Qualitative Case Study" badacze omówili kluczowe trudności, w tym:
• ograniczenia techniczne – roboty nie działają całkowicie samodzielnie, mają problemy z poruszaniem się po domach seniorów i z naturalnym reagowaniem na ich potrzeby; muszą też być połączone z innymi systemami opieki zdrowotnej, aby działać skutecznie,
• akceptacja społeczna – starsze osoby mogą mieć trudności z przyzwyczajeniem się do robotów, odczuwać niepokój lub brak zaufania do ich działania; roboty nie zastąpią też ludzkiej obecności i emocjonalnego wsparcia,
• problemy etyczne i prywatności – istnieją obawy o monitoring i przechowywanie danych, a także o to, czy roboty powinny podejmować decyzje o zdrowiu seniora; nadmierna zależność od robotów może też prowadzić do izolacji społecznej,
• wysokie koszty – zakup i utrzymanie robotów jest kosztowne, a brak standardów utrudnia ich szerokie wdrożenie w systemie opieki zdrowotnej,
• brak dostosowania do indywidualnych potrzeb – roboty często nie są wystarczająco elastyczne, a ich obsługa może sprawiać trudność seniorom, co wymaga dodatkowego wsparcia.
Mimo ogromnego potencjału robotów opiekuńczych, ich wdrożenie wiąże się z licznymi wyzwaniami. Konieczne są dalsze badania nad poprawą ich funkcjonalności, przystępności oraz akceptacji społecznej. Kluczowe znaczenie ma także uwzględnienie etycznych aspektów ich wykorzystania, aby zapewnić seniorom bezpieczeństwo, komfort i godność. Przeczytaj: Tak rząd chce pomóc najstarszym Polakom. Nowe przepisy wejdą w życie w 2026 r.
Humanoidalny robot ze sztuczną inteligencją
AIREC (AI-driven Robot for Embrace and Care) to nowoczesny humanoidalny robot, który ma na celu wspomaganie opieki nad osobami starszymi i wydaje się, że może wyeliminować przynajmniej część problemów opisanych powyżej. W odróżnieniu od dostępnych już robotów opiekuńczych jest rozwiązaniem wielofunkcyjnym. AIREC potrafi m.in. zmieniać pozycję pacjenta w łóżku, co zapobiega odleżynom, ale też wykonywać inne zadania, takie jak pomoc w ubieraniu, gotowaniu czy sprzątaniu.
Dzięki zaawansowanej sztucznej inteligencji i systemom czujników może dostosowywać swoje działania do indywidualnych potrzeb pacjentów. Rozpoznaje emocje, analizuje stan zdrowia oraz reaguje w sposób dostosowany do sytuacji. Zdaniem jego twórców AIREC to kolejny krok w stronę zwiększenia autonomii osób starszych i poprawy ich jakości życia. Przeczytaj: Sztuczna inteligencja w medycynie — co może zaoferować pacjentom?
Dzieło profesora Shigeki Sugano z Uniwersytetu Waseda jest finansowane przez japoński rząd w nadziei, że ta technologia w przyszłości stanie się nieocenionym wsparciem w domach opieki i szpitalach, gdzie brakuje personelu. AIREC będzie dostępny dla instytucji opiekuńczych najwcześniej w 2030 roku, a jego koszt może sięgać 10 mln jenów, czyli ok. 280 tys. złotych.
Źródła:
Sawik, B., Tobis, S., Baum, E., Suwalska, A., Kropińska, S., Stachnik, K., Pérez-Bernabeu, E., Cildoz, M., Agustin, A., & Wieczorowska-Tobis, K. (2023). Robots for Elderly Care: Review, Multi-Criteria Optimization Model and Qualitative Case Study. Healthcare, 11(1286). https://doi.org/10.3390/healthcare11091286
James Wright, „Japan is automating eldercare. Some say it’s taking it too far.”, MIT Technology Review, 9 stycznia 2023, https://www.technologyreview.com/2023/01/09/1065135/japan-automating-eldercare-robots/.
„Roboty z AI mogą przejąć opiekę nad osobami starszymi? Nie wcześniej niż w 2030 roku. Cena to 280 tys. zł”, Rynek Zdrowia, dostęp 3 marca 2025, https://www.rynekzdrowia.pl/Badania-i-rozwoj/Roboty-z-AI-moga-przejac-opieke-nad-osobami-starszymi-Nie-wczesniej-niz-w-2030-roku-Cena-to-280-tys-zl,268845,11.html.
