Rak jamy ustnej odporny na terapię. Naukowcy już wiedzą, na czym to polega
Rak jamy ustnej to jeden z najgroźniejszych nowotworów głowy i szyi – często wraca mimo leczenia, a jego komórki potrafią „uciec” spod działania chemioterapii. Zespół naukowców z Uniwersytetu Jiao Tong w Szanghaju odkrył właśnie, dlaczego tak się dzieje. W centrum uwagi znalazła się nowa cząsteczka RNA, która dosłownie ratuje komórki nowotworowe przed zniszczeniem.
• Nowo odkryta cząsteczka EUDAL pomaga komórkom raka jamy ustnej przetrwać w warunkach niedotlenienia
• Niedobór tlenu aktywuje białko EGFR nawet bez klasycznych sygnałów wzrostu
• Blokada EUDAL przywraca wrażliwość guza na chemioterapię, m.in. na cisplatynę
• Odkrycie otwiera drogę do nowych terapii celowanych i indywidualnego doboru leczenia
Nowotwór, który uczy się przeżyć
Rak jamy ustnej to jeden z częstszych nowotworów głowy i szyi, a jego leczenie wciąż stanowi wyzwanie. Mimo coraz lepszych metod chirurgicznych, radioterapii i chemioterapii, wskaźniki przeżywalności od lat pozostają niskie. Guzy szybko adaptują się do trudnych warunków i rozwijają oporność na leki, które wcześniej skutecznie hamowały ich wzrost.
Jednym z kluczowych czynników sprzyjających tej odporności jest niedotlenienie – zjawisko typowe dla dużych guzów, które wraz ze wzrostem tracą odpowiednie ukrwienie. Brak tlenu sprawia, że komórki nowotworowe stają się bardziej agresywne i trudniejsze do zniszczenia. Jak jednak dokładnie to się dzieje, pozostawało dotąd tajemnicą.
Przeczytaj też: Eksperci biją na alarm. Te objawy nowotworów głowy i szyi lekceważy wielu Polaków
Nowy trop: cząsteczka EUDAL
Badacze z Jiao Tong University pod kierunkiem prof. Zhiyuana Zhanga i dr Qina Xu odkryli, że niedotlenienie może uruchamiać białko EGFR – kluczowy receptor, który zwykle odpowiada za wzrost i przeżycie komórek po pobudzeniu przez czynniki zewnętrzne. Tym razem jednak EGFR aktywuje się „sam”, bez udziału klasycznych sygnałów.
Naukowcy zidentyfikowali nową cząsteczkę RNA – nazwaną EUDAL (od EGFR ubiquitination- and degradation-associated lncRNA), która blokuje naturalny mechanizm degradacji EGFR. W normalnych warunkach białko to jest „oznaczane” do usunięcia przez inne cząsteczki, jednak EUDAL uniemożliwia ten proces. W rezultacie EGFR pozostaje aktywny, pobudzając dalsze szlaki sygnałowe – m.in. STAT3 i BNIP3 – które pozwalają komórkom nowotworowym przeżyć mimo stresu i niedotlenienia.
– Z zaskoczeniem odkryliśmy, że sam niedobór tlenu wystarczy, aby aktywować EGFR w komórkach raka jamy ustnej – wskazał prof. Zhang. – Ta niekanoniczna aktywacja daje guzom przewagę w zakresie przeżycia i pomaga wyjaśnić, dlaczego wielu pacjentów nie reaguje na chemioterapię.
Przeczytaj też: Wielu myśli, że to zwykła krostka. Ale to objaw raka jamy ustnej!
Jak przechytrzyć oporne guzy?
Eksperymenty przeprowadzone na liniach komórkowych i zwierzętach potwierdziły, że wysoki poziom EUDAL czyni komórki raka jamy ustnej odpornymi na cisplatynę – jeden z podstawowych leków stosowanych w terapii. Gdy jednak naukowcy zablokowali EUDAL, wrażliwość komórek na chemioterapię wracała.
Podobne wyniki uzyskano w badaniach na zwierzętach: guzy bogate w EUDAL nadal rosły mimo leczenia, ale po zastosowaniu inhibitorów STAT3 lub autofagii terapia znów działała, znacząco ograniczając wzrost nowotworu.
Dr Xu zwraca uwagę, że:
„EUDAL jest nie tylko markerem, ale czynnikiem napędzającym oporność. Pomiar jego poziomu może pomóc przewidzieć, którzy pacjenci nie odniosą korzyści ze standardowej chemioterapii, umożliwiając wcześniejsze dobranie alternatywnych strategii.”
Choć odkrycie wymaga dalszych badań, naukowcy są przekonani, że w przyszłości leki blokujące EUDAL lub jego szlaki sygnałowe mogą wzmocnić skuteczność leczenia raka jamy ustnej i wydłużyć życie pacjentów. To przykład, jak poznanie molekularnych mechanizmów choroby może doprowadzić do zupełnie nowych metod terapii – skuteczniejszych i bardziej dopasowanych do konkretnego pacjenta.
Źródło: PAP
