Zdaniem ekspertów: jak wcześnie wykryć i skutecznie leczyć raka jąder
Rak jąder to jeden z najczęściej występujących nowotworów u młodych mężczyzn, a jego wczesne wykrycie jest nie tylko kwestią odpowiedzialności za swoje zdrowie, ale szeroko pojętej edukacji zdrowotnej.
W ramach listopadowej akcji Movember, patronującej zdrowiu intymnemu mężczyzn, zaprosiliśmy do współpracy specjalistów urologów krakowskiego Urocentrum. O profilaktyce i postępowaniu w przypadku nowotworu jąder opowiadają lek. Michał Swolkień, specjalista urolog i androlog oraz lek. Piotr Skrudlik, specjalista urolog. Poznajcie ich punkt widzenia.
Regularne samobadanie jąder – comiesięczna kontrola zdrowia
Samobadanie jąder powinno być rutynowym elementem profilaktyki męskiego zdrowia, zwłaszcza w młodym wieku. Zalecenia są jasne – samobadanie, podobnie jak w przypadku profilaktyki nowotworów piersi u kobiet, należy się przeprowadzać przynajmniej raz w miesiącu. Im częściej tym lepiej.
– „Z doświadczenia zalecamy badanie jąder co najmniej raz na miesiąc. Najlepiej rozpocząć od wizyty u urologa, gdzie specjalista wykona badanie palpacyjnie oraz kontrolne USG” – wyjaśnia lek. Michał Swolkień, urolog z krakowskiego Urocentrum. – „Jeśli badanie u specjalisty nie wykaże żadnych zmian, traktujemy to jako punkt odniesienia. Od pory wszystko, co wybadamy traktujemy jako obraz prawidłowy. Następnie powtarzamy badanie co miesiąc, sprawdzając, czy nie pojawiły się zmiany w odniesieniu do poprzedniego badania”.
Ważne jest, by mężczyźni sami potrafili rozpoznać, co jest dla nich normą, aby móc szybko zareagować.
Pierwsze objawy raka jąder – kiedy zgłosić się do lekarza?
Jak podkreśla lek. Piotr Skrudlik:
– „Najbardziej powinny nas martwić twarde, niebolesne zmiany, nieruchome względem jądra, a także nagła zmiana konsystencji lub elastyczności względem drugiego jądra. Taki stan wymaga pilnej kontroli u specjalisty. Z własnego doświadczenia z ostatnich lat widzimy też, że coraz więcej mężczyzn zgłasza się na badanie profilaktyczne do urologa”.
Wczesne objawy raka jąder często są subtelne i mogą być łatwo zbagatelizowane. Co więcej, rak jąder jest niebolesny, a to opóźnia wizytę u specjalisty.
– „Każda nowa zmiana w worku mosznowym wymaga konsultacji. Najbardziej niepokojący jest twardy, nieruchomy guz wychodzący z jądra, najczęściej niebolesny” – wyjaśnia lek. Michał Swolkień. Dodaje przy tym, że również utrzymujący się przez kilka tygodni ból w jądrach, uczucie ciężkości lub obrzęk to sygnał, że należy jak najszybciej umówić się na badanie.
Mężczyźni powinni być świadomi, że objawy mogą się różnić, jednak każda nowo stwierdzona zmiana w obrębie moszny powinna być traktowana poważnie i zgłoszona do urologa.
Rak jąder – czynniki ryzyka
Chociaż rak jąder może dotknąć mężczyzn w każdym wieku, największą grupą ryzyka jest przedział w wieku 15 do 40 roku życia.
– „Do grupy zwiększonego ryzyka możemy zaliczyć też mężczyzn, u których jedno lub oba jądra nie zstąpiły do moszny w okresie dzieciństwa (tzw. wnętrostwo). Nawet po operacyjnym leczeniu w dzieciństwie ryzyko jest znacznie wyższe” – tłumaczy urolog Piotr Skrudlik z Urocentrum.
Dodaje przy tym, że osoby, u których choroba wystąpiła w rodzinie w pierwszej linii, np. u ojca lub brata, a także zakażone wirusem HIV, z zaburzeniami genetycznymi typu zespół Klinefeltera mają zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia tej choroby. Trzeba również podkreślić, że pacjenci, którzy przeszli już leczenie raka jądra mają znacznie większe ryzyko wystąpienia takiej choroby w drugim jądrze.
Lek. Michał Swolkień zwraca z kolei uwagę na niepokojącą zależność między guzem wykrytym w obrębie worka mosznowego, a niepłodnością. Zaznacza również, że ryzyko wystąpienia nowotworu zwiększa się w przypadku narażenia na kontakt z chemikaliami, takimi jak pestycydy, bisfenole, tytoń, ftalany czy metale ciężkie (ołów, kadm, rtęć).
Rola ultrasonografii w diagnostyce raka jąder
USG jąder to obok badania fizykalnego jedno z najważniejszych narządzi diagnostycznych, jednak w praktyce częściej jest wykorzystywane przy podejrzeniu nowotworu niż profilaktyce.
– „Nie ma zaleceń dotyczących okresowego wykonywania badania USG u osób zdrowych, gdyż nowotwór jąder to choroba o bardzo szybkim przebiegu – wyjaśnia lek. Piotr Skrudlik. –„Poza tym żaden system opieki zdrowotnej nie udźwignąłby takiego ciężaru częstości wykonywania badań, dlatego osobiście zachęcamy do wykonywania USG przy każdej możliwej okazji z własnej inicjatywy”.
Ekspert podkreśla, że jest to badanie szybkie, bezbolesne, trwa zaledwie kilka minut, a pozwala czasem znaleźć chorobę w stadium niewykrywalnym jeszcze innymi metodami. Każda nowo pojawiająca się zmiana w worku mosznowym wymaga pilnej oceny w USG, a pierwszym i podstawowym narzędziem wciąż pozostaje comiesięczna samokontrola. W sytuacji gdy podejrzewamy raka jądra bardzo pomocne lub wręcz koniczne jest wykonania badania z krwi na tzw. markery czyli badania AFP, BHCG, LDH. Dodatkowo należy wykonać tomografię komputerową jamy brzusznej i miednicy oraz klatki piersiowej celem poszukiwania ewentualnych przerzutów. Badania takie wykonujemy oczywiście po stwierdzeniu ewidentnego guza w jądrze, a nie jako postępowanie profilaktyczne.
Leczenie raka jąder – metody i szanse na wyzdrowienie
Rak jądra to jeden z najskuteczniej wyleczalnych nowotworów. Pełne wyleczenie we wczesnym stadium wynosi 95-99 proc., z kolei w przypadku przerzutów jest to 70-80 proc. Oczywiście rokowanie zależy od typu raka, stopnia jego zaawansowania oraz agresywności. Podstawową metodą leczenia raka jąder, po wykonaniu USG i oznaczeniu markerów nowotworowych, jest jak najszybsze usunięcie zmienionego chorobowo jądra. Jak wyjaśnia lek. Michał Swolkień:
– „W wątpliwych przypadkach można rozważyć wykonanie rezonansu magnetycznego jąder, ale takie postępowanie jest obarczone ryzykiem opóźnienia ewentualnego zabiegu. Nie wykonuje się również biopsji jąder, gdyż niesie ona zbyt duże ryzyko lokalnego rozsiewu raka”.
Polska medycyna oferuje nowoczesne terapie zgodne z międzynarodowymi standardami, m.in. opracowanymi przez Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (ESMO) oraz Europejskie Towarzystwo Urologiczne (EAU), które obejmują nowoczesne protokoły leczenia raka jądra, w tym leczenie chirurgiczne, chemioterapeutyczne oraz radioteraputyczne.
– „Z własnego doświadczenia wiemy, że chory z podejrzeniem nowotworu jądra rzadko kiedy czeka dłużej niż 1-2 tyg. na zabieg operacyjny. Nieraz dłużej zajmuje mu dopasowanie własnej sytuacji życiowej, aby poddać się zabiegowi” – zaznacza ekspert.
Apel naszych ekspertów do mężczyzn
Problem nowotworu jąder jest szeroko omawiany w mediach, zwłaszcza w kontekście corocznej akcji Movember, która ma zwrócić uwagę na profilaktykę i badania, i przypominać o ich konieczności. W rozmowie z portalem Pacjenci.pl specjaliści z Urocentrum zwracają się ze szczególnym apelem do Panów, którzy wciąż odkładają te badanie na bliżej nieokreśloną przyszłość:
–„Najważniejsze, Panowie, to regularnie badać worek mosznowy i sprawdzać, czy w ostatnim czasie nie pojawiło się w nim coś nowego. Musicie być świadomi zagrożenia, przełamać barierę wstydu i korzystać z badań lekarskich. Najważniejsze w profilaktyce jest samobadanie. Rak jądra to najłatwiejszy nowotwór do zdiagnozowania – z racji dostępności jąder w badaniu fizykalnym, nawet przez osobę niebędącą lekarzem. Ale tylko wcześnie wykryty rokuje na wyleczenie w 99%. Pamiętajcie, że nowotwór jąder się zdarza, nie jest tylko chorobą wirtualną, o której można poczytać w Internecie. To realne zagrożenie i trzeba być tego świadomym. Tylko tyle i aż tyle”.
Zobacz także:
Męskie zdrowie pod lupą. Samobadanie i diagnostyka raka jąder
Różnice między nowotworem i łagodnym rozrostem gruczołu krokowego. Urolog tłumaczy
Androlog, proktolog czy urolog? Czym zajmują się ci specjaliści?
