Zespół cieśni nadgarstka – przyczyny, objawy, leczenie. Wyjaśnia fizjoterapeuta
Każdy, kto pracuje przy komputerze, słyszał o kiedyś o "zespole cieśni nadgarstka" – jednostce chorobowej powodującej ból, drętwienie i zmniejszenie siły ręki. O tym, czym jest zespół cieśni nadgarstka, jakie są jego przyczyny i objawy, opowiedział w rozmowie z Darią Siemion z portalu Pacjenci.pl fizjoterapeuta Jakub Wasilewski.
DS: Czym jest zespół cieśni nadgarstka i jakie są jego przyczyny?
JW: Mówiąc o cieśni nadgarstka mamy na myśli zespól objawów, a nie przyczynę, bo te mogą być różne. Często cieśń nadgarstka to zbiór kilku niezależnych od siebie czynników. Mogą one występować na wielu płaszczyznach, ale mają swój wspólny mianownik, jakim jest immobilizacja nerwu pośrodkowego, co osłabia przewodzenie przez niego informacji w postaci impulsów nerwowych.
Nerw pośrodkowy to taka struktura w ciele, która przebiega od szyi, aż po czubek naszych palców dłoni. W momencie, w którym na jakimkolwiek odcinku nerw ten nie ma wystarczająco miejsca do swobodnego ślizgu lub jest on zwyczajnie uciśnięty, to nie przewodzi on w prawidłowy sposób bodźców do naszego centrum, czyli mózgu.
Przyczyn zespołu cieśni nadgarstka może być wiele. Najprostsze do rozwiązania są te typowo mięśniowe, czyli np. spięte mięśnie w obrębie przedramienia, ramienia lub nawet karku, czy szyi.
DS: Dlaczego zespół cieśni nadgarstka bardzo często dotyka pracowników biurowych?
JW: Większość jednostek chorobowych z naszego układu ruchu ma tę samą przyczynę, czyli nadmierne obciążanie naszego ciała pracą, na którą nie jest przygotowane. Większość ludzi wykonując jakąś pracę, poświęca na to 1/3 swojego dnia. Przez ten czas wykonujemy powtarzalne schematy ruchowe, co obciąża te struktury w naszym ciele, które muszą te schematy wykonywać. Prowadzi to do tego, że nasz organizm na to reaguje w łatwy do przewidzenia sposób. Adaptuje nas „tu i teraz” do danego obciążenia. Z punktu widzenia biologii jest to reakcja dobra, bo chce żebyśmy byli jak najdłużej sprawni do wykonywania tej pracy. Natomiast w dłuższej perspektywie (na przestrzeni wielu lat) wprowadza to małymi kroczkami do naszego ciała dysbalans, co prowadzi do rozwinięcia różnych zespołów objawów chorobowych. W przypadku cieśni nie jest inaczej.
DS: Kto jeszcze znajduje się w grupie ryzyka? Czy można mieć predyspozycje do tej choroby?
JW: Niestety czasem zdarza się tak, że niektórzy mają anatomiczne predyspozycje do rozwoju tej choroby poprzez zmniejszenie przestrzeni w tak zwanym kanale Guyona (obszar międzykostny u podstawy nadgarstka), w którym przebiega nerw pośrodkowy oraz wiele innych struktur jak naczynia krwionośne i ścięgna mięśni. Takich predyspozycji można się też nabawić w przypadku przebytych złamań bądź zwichnięć. Wtedy rozwiązaniem jest tylko leczenie operacyjne i zwiększenie tej przestrzeni, i w ten sposób dekompresję nerwu.
W grupie ryzyka są też osoby, które mają choroby układowe, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), cukrzyca czy niedoczynność tarczycy. Badania wykazują, że nawet ciąża może pośrednio wpływać na rozwinięcie się tymczasowych objawów cieśni kanału nadgarstka. Często trafiają też do mnie pacjenci z niewykrytą dyskopatią szyjną, która również może prowadzić do uwięźnięcia nerwu już u podstawy kręgosłupa, co skutkuje mniejszą ruchomością nerwu i pojawieniem się objawów cieśni.
Predyspozycjami do rozwinięcia syndromu cieśni mogą też być czynniki środowiskowe, jak uprawianie określonego rodzaju sportu. Z mojego doświadczenia gabinetowego zauważam, że częstym typem pacjenta z zespołem cieśni są osoby np. łączące jazdę na rowerze z pracą wykonywaną przy komputerze.
DS: Jakie są objawy zespołu cieśni nadgarstka? Po czym go poznać?
JW: Objawy można podzielić na etapy. Pierwszym z nich jest najczęściej ból i mrowienie, które obejmuje podstawę dłoni lub palce. Zakres bólu jest bardzo indywidualny i zależy tak naprawdę, jak bardzo przeciążamy nadgarstek pracą. Następnym etapem postępującej cieśni jest drętwienie dłoni lub występowanie wcześniejszych objawów, ale już poza miejscem pracy. Kolejnym i ostatnim etapem jest zmniejszona zdolność do przenoszenia impulsów nerwowych, co skutkuje zmniejszoną siłą i sprawnością motoryczną ręki lub nawet zanikiem mięśni w obrębie nadgarstka. Na tym etapie może być problem np. z uniesieniem widelca czy kubka z kawą. Mogą pojawić się też problemy z utrzymaniem chwytu i po prostu przedmioty będą wypadały z rąk.
DS: Czy zespół cieśni nadgarstka trzeba leczyć?
JW: Pojawienie się ostatniego etapu z wcześniej wymienionych może prowadzić do stałych zmian w funkcji nadgarstka. Dlatego też zalecałbym, żeby nie zwlekać i jak tylko pojawiają się objawy mrowienia/drętwienia, niezwłocznie udać się do fizjoterapeuty bądź lekarza na diagnostykę. Im wcześniej postawiona zostanie diagnoza, tym łatwiej poradzić sobie z konsekwencjami tej jednostki chorobowej. Dużo łatwiej jest wprowadzić kilka modyfikacji w naszym codziennym funkcjonowaniu, niż czekać na ostatni moment, gdzie możliwe jest już leczenie tylko i wyłącznie operacyjne.
DS: Jak wygląda diagnostyka zespołu cieśni nadgarstka? Gdzie ją wykonać?
JW: W przypadku drętwień/mrowień w obrębie nadgarstka już wizyta u fizjoterapeuty może pomóc nam w szybkim pozbyciu się problemu. Za pomocą testów funkcjonalnych oraz wywiadu fizjoterapeuta może poprowadzić przez proces rehabilitacyjny. Wykonuje się tutaj tzw. test Phalena, test Tinela lub ULNT. Jeżeli testy wyjdą pozytywne, czyli odtworzy się objawy, to możemy mówić o tym, że mamy do czynienia z cieśnią. W przypadku objawów wyraźnego osłabienia siły mięśniowej, utraty czucia czy problemów z chwytem należy niezwłocznie udać się do ortopedy w celu rozszerzonej diagnostyki za pomocą badań obrazowych czy EMG.
DS: Jak wygląda leczenie zespołu cieśni nadgarstka?
JW: Jeżeli objawy są w fazie początkowej, można zastosować leczenie zachowawcze, czyli rehabilitację. W toku jej trwania pacjenta przeprowadza się przez proces edukacji odnośnie jego problemu oraz jak na niego wpłynąć, ale również przez okres kilku do kilkunastu tygodni wprowadza się protokół ćwiczeń oraz fizykoterapię, które pomogą uporać się z dolegliwościami. W tym czasie często warto wspomagać się farmakologią i lekami o działaniu przeciwbólowym/przeciwzapalnym. W przypadku poważniejszych objawów to lekarz decyduje o leczeniu. Zazwyczaj obejmuje ono iniekcje w celu zniesienia bólu i objawów. Wykazują one często, ale nie zawsze, działanie tymczasowe na kilka miesięcy. W skrajnych przypadkach lub w przypadku wyczerpania wszystkich innych opcji, kieruje na operację, o której wspomniałem wcześniej.
DS: Jak może pomóc fizjoterapia? Czy chorobę da się pokonać?
JW: Wprowadzanie drobnych modyfikacji w ergonomii codziennej pracy czy aktywnościach i dołączanie do tego dodatkowych ćwiczeń oraz zaleceń profilaktycznych od fizjoterapeuty wystarczy do odwrócenia i całkowitego pozbycia się problemu. Istotne jest to, aby na fizjoterapię jak najwcześniej, nim potrzebna będzie operacja.
Zobacz też:
Zespół cieśni barku - przyczyny, objawy, leczenie
Endoprotezoplastyka — ostatnia szansa ratunku dla chorych stawów?
Zwyrodnienie stawów kolanowych – przyczyny, objawy, leczenie gonartrozy
