Źle sypiasz? Ekspert wskazuje 6 sygnałów, które ostrzegają przed poważnymi problemami
Sen jest niezbędny dla zdrowia – zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Ilość i jakość snu przekładają się na funkcjonowanie niemal wszystkich układów w ludzkim organizmie. Niewystarczająca ilość snu wpływa negatywnie m.in. na układ sercowo-naczyniowy, funkcje poznawcze i odporność. Konsekwencje mogą być jednak znacznie poważniejsze.
Po co śpimy, czyli czemu służy sen
Sen pełni kluczową rolę w utrzymaniu dobrego zdrowia. W trakcie snu dochodzi do konsolidacji pamięci, regulacji hormonów, regeneracji komórek i wzmocnienia odporności. Jakość i ilość snu mają bezpośredni wpływ na zdrowie psychiczne, w tym na samopoczucie, poziom stresu, zdolność koncentracji i rozwiązywania problemów. W związku z tym zaburzenia snu mogą prowadzić do pogorszenia nastroju, problemów z pamięcią oraz zwiększenia ryzyka chorób psychicznych i somatycznych.
Sen jest bardzo ważny dla regulacji układu krążenia i metabolizmu. U człowieka w głębokiej fazie snu obniża się ciśnienie krwi i spowalnia akcja serca, dzięki czemu ten ważny organ zyskuje szansę na regenerację. Sen wpływa też na gospodarkę glukozową oraz funkcje hormonalne, w tym regulację hormonów odpowiedzialnych za uczucie głodu i sytości.
Przeczytaj też: "Mózgu głodnego snu niczym nie oszukasz". Jak nocne bezdechy wpływają na nasze zdrowie?
Według badań opublikowanych w magazynie „Progress in Cardiovascular Diseases” niedobór snu może przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia, cukrzycy typu 2, otyłości i zaburzeń płodności. Z tego względu sen nie jest luksusem, ale niezbędnym elementem zdrowego trybu życia.
6 sygnałów, których nie wolno ignorować
Kłopoty z zaśnięciem po stresującym dniu zdarzają się niemal każdemu. Jednorazowe trudności z zasypianiem nie są jeszcze powodem do obaw. Jednak osobom, które chronicznie niedosypiają, grożą poważne konsekwencje zdrowotne. Doktor Deborah Lee w rozmowie z "The Independent" stwierdziła, że
(…) niedobór snu może mieć konsekwencje dla zdrowia fizycznego i psychicznego, takie jak wahania nastroju, a także może wskazywać na ukryte problemy zdrowotne, takie jak bezdech senny, bezsenność czy depresja.
Ekspertka wskazała sześć sygnałów, które powinny skłonić do rozmowy z lekarzem na temat snu, aby możliwe było zidentyfikowanie przyczyny problemu i opracowanie planu leczenia.
1. Ciągłe zmęczenie mimo odpowiedniej ilości snu
Jeśli odczuwasz zmęczenie w ciągu dnia, mimo że śpisz tyle, ile teoretycznie powinno wystarczyć, może to wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne.
Przewlekłe zmęczenie może być objawem zaburzeń snu, takich jak bezdech senny czy narkolepsja, które zakłócają głęboki, regenerujący sen, przez co czujemy się wyczerpani mimo przesypiania całych nocy.
2. Trudności z zasypianiem lub wybudzanie się w nocy
Problemy z zaśnięciem lub częste wybudzanie się w nocy mogą świadczyć o różnych zaburzeniach snu lub problemach związanych ze zdrowiem psychicznym. Jeśli takie zaburzenia snu utrzymują się przez kilka tygodni, mogą świadczyć o bezsenności, depresji lub zaburzeniach lękowych.
Przeczytaj też: Świetny trik neurologa na zaburzenia snu i lęki. Wykonaj ten gest
3. Wahania nastroju i drażliwość
Brak snu wpływa nie tylko na poziom energii, ale także na emocje i sposób, w jaki funkcjonujemy w relacjach z innymi. Dr Lee wyjaśnia, że „niedobór snu zaburza zdolność mózgu do przetwarzania emocji, co prowadzi do wahań nastroju i nasilonego stresu.”
4. Problemy z koncentracją i pamięcią
Trudności z utrzymaniem uwagi czy pogorszenie pamięci mogą być skutkiem niewystarczającego lub niskiej jakości snu. Sen odgrywa kluczową rolę w procesach poznawczych, w tym w konsolidacji pamięci i zdolności skupienia się. Jego brak może prowadzić do rozkojarzenia, trudności w przyswajaniu informacji oraz ogólnego spadku sprawności umysłowej.
5. Nasilenie przewlekłych problemów zdrowotnych
Długotrwały niedobór snu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia przewlekłych chorób, takich jak nadciśnienie, choroby serca, cukrzyca czy otyłość. Dlatego doktor Lee radzi:
Jeśli już zmagasz się z którąkolwiek z tych chorób, a jakość twojego snu jest niska, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Sen odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu ogólnego zdrowia, a jego brak może pogłębiać istniejące schorzenia.
6. Urazy i wypadki związane z niedoborem snu
Niedobór snu znacząco zwiększa ryzyko wypadków i urazów, zarówno w pracy, jak i w codziennym życiu. Zmęczony organizm reaguje wolniej, a koncentracja i koordynacja ruchowa są zaburzone. Brak snu jest częstą przyczyną wypadków drogowych, porównywalną z prowadzeniem pojazdu pod wpływem alkoholu. Długotrwała deprywacja snu może prowadzić także do poważniejszych urazów z powodu osłabienia refleksu i błędnych decyzji.
Jak dbać o zdrowy sen na co dzień?
Sen jest nie mniej ważny od zbilansowanej diety i aktywności fizycznej. Aby zapewnić sobie jego dobrą ilość i jakość, warto przestrzegać zasad tzw. higieny snu. Oto kilka prostych nawyków i zachowań, które wpływają na jakość nocnego wypoczynku:
- staraj się spać od 7 do 9 godzin,
- utrzymuj stałą porę kładzenia się spać,
- ćwicz regularnie,
- unikaj drzemek w późnym popołudniu/wieczorem oraz długich drzemek,
- unikaj ekspozycji na światło niebieskie (elektronika itp.) przed snem,
- ogranicz spożycie kofeiny po południu/wieczorem,
- ogranicz spożycie alkoholu,
- unikaj dużych, mieszanych posiłków i niezdrowych potraw przed snem,
- praktykuj techniki uważności,
- stwórz ciemne, chłodne i ciche środowisko do spania,
- utrzymuj stałą rutynę przed snem,
- unikaj używania łóżka do innych czynności niż sen,
- używaj wygodnego materaca, poduszki i pościeli.
Przeczytaj też: Dlaczego tak naprawdę jedzenie przed snem jest szkodliwe? Nie chodzi tylko o tycie
Warto pamiętać, że nawet krótkotrwałe niedosypianie wpływa negatywnie na funkcjonowanie organizmu, zwiększając ryzyko problemów metabolicznych, sercowo-naczyniowych i obniżając odporność. Dlatego profilaktyka zdrowego snu to nie tylko kwestia komfortu, ale kluczowy element codziennej troski o zdrowie fizyczne i psychiczne
Źródła:
Baranwal N, Yu PK, Siegel NS. Sleep physiology, pathophysiology, and sleep hygiene. Prog Cardiovasc Dis. 2023 Mar-Apr;77:59-69. doi: 10.1016/j.pcad.2023.02.005. Epub 2023 Feb 24. PMID: 36841492.
Ellie Muir, "Six Sleep Warning Signs That Indicate Underlying Health Issues, According to a Sleep Expert," The Independent, April 21, 2025, https://www.independent.co.uk/life-style/sleep-problems-insomnia-expert-health-issues-b2736697.html.
