Nagłe ożywienie przed śmiercią. Co się dzieje w mózgu pacjenta?
U niektórych ludzi, tuż przed śmiercią, dochodzi do niezwykłego zjawiska. To, co się dzieje, jest wielkim zaskoczenie nie tylko dla bliskich pacjenta, ale i samych lekarzy. Człowiek, który od tygodni leży bez kontaktu, nagle otwiera oczy, mówi logicznie, prosi o ulubioną potrawę lub żartuje z pielęgniarką.
Rodzina zaczyna wierzyć, że to przełom, poprawa, nagłe wyzdrowienie, może cud. Tymczasem… wkrótce następuje śmierć. Co to takiego? Czy da się to wytłumaczyć?
Ostatni błysk życia
To, co wygląda na cudowne ozdrowienie, medycyna nazywa „nagłym ożywieniem przed śmiercią”, albo „terminalną jasnością umysłu” (z ang. „terminal lucidity”, „lucidity before death”). To zjawisko obserwowane u niektórych pacjentów w końcowym stadium życia – zwłaszcza tych z chorobami neurodegeneracyjnymi, nowotworami lub po długim stanie agonalnym.
To nagłe ożywienie znane jest ludzkości od zawsze. Już w starożytności było zauważane przez Hipokratesa, Plutarcha, Galena, Cycerona, czy Awicenny. Zgodnie z ich koncepcją, dusza jest nienaruszona, gdy mózg jest uszkodzony, a podczas umierania i po śmierci wyzwala się ona z okowów ciała materialnego.
Osoba, która przez dni, a nawet tygodnie nie mówiła, nie reagowała lub była w stanie głębokiego osłabienia, nagle odzyskuje kontakt z otoczeniem. Może wyraźnie mówić, przypominać sobie szczegóły sprzed lat, żegnać się, a nawet wstawać z łóżka. Czasem jest to kilkadziesiąt minut rozmowy, czasem kilkanaście godzin względnie dobrego samopoczucia. To tak, jakby organizm mobilizował się do ostatniego pożegnania – a potem... gasł.
Przeczytaj też: Zacznie się 1 czerwca. Jeśli zapomnisz, możesz sporo stracić
Nie był zapisany do przychodni, więc... nie umarł? Porażający absurd systemu Szok! Położna opowiada, co znajduje w ciałach ciężarnychPrzejściowa poprawa czy złudzenie?
Chociaż zjawisko to jest coraz lepiej dokumentowane, jego przyczyny wciąż pozostają niejasne. Jedna z teorii mówi o „ostatnim wyrzucie energii” – organizm przed śmiercią mobilizuje resztki sił, uruchamia jeszcze raz układ nerwowy i hormonalny. W efekcie może ponoć dochodzić do krótkotrwałej poprawy przepływu krwi w mózgu, co pozwala na chwilowe przywrócenie jasności umysłu.
Według innej hipotezy, bierze tu udział układ limbiczny – odpowiedzialny za emocje i pamięć. To możliwe, że pod koniec życia aktywują się jego obszary związane z pożegnaniem i porządkowaniem wspomnień. Niekiedy też podawane leki (np. morfina, benzodiazepiny) przestają działać, co pozwala pacjentowi na chwilę „wyjść” spod ich wpływu i odzyskać świadomość.
Przeczytaj też: Lekarz nie powie ci tego o śmierci. To ostatni zmysł, który zanika
Nadzieja, która boli
Dla rodziny i bliskich nagłe ożywienie może być źródłem nadziei, ale i, niestety, głębokiego rozczarowania. Poprawa jest krótkotrwała, a po niej przychodzi gwałtowne pogorszenie, często zakończone śmiercią w ciągu 24–48 godzin.
Lekarze i personel hospicyjny starają się przygotować rodzinę na to, że to nie początek nowego rozdziału, lecz symboliczne zamknięcie starego. Wielu specjalistów mówi o tym zjawisku jako o „ostatnim darze” – czasie, w którym można się pożegnać, wypowiedzieć niewypowiedziane, wybaczyć.
Przeczytaj też: To dzieje się z ciałem 2 tygodnie po śmierci
Jak się wtedy zachować?
Jeśli jesteś świadkiem takiego nagłego ożywienia – nie panikuj i nie dawaj fałszywej nadziei. To czas, by po prostu… być. Porozmawiać, wysłuchać, potrzymać za rękę. Choć to trudne, warto wykorzystać te chwile na spokojne pożegnanie – bo może to być ostatnia rozmowa, ostatni uśmiech, ostatnie „kocham cię”.
healthline.com/health/alzheimers-dementia/terminal-lucidity, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37734159/, researchgate.net/publication/318144952_Review_paper_Terminal_lucidity/fulltext/595bc133a6fdcc36b4dc3d99/Review-paper-Terminal-lucidity.pdf
