Objawy są mylące, a działać trzeba szybko. To muszą wiedzieć rodzice
„Choroba ta może doprowadzić do śmierci każdego dziecka w mniej niż 24 godziny” – mówi mama Arka, który zachorował na sepsę meningokokową tuż przed swoimi pierwszymi urodzinami. Lekarzom udało się go uratować, ale dni walki o życie Arkadiusza były dla jego matki najgorszym doświadczeniem w życiu.
Meningokoki i inwazyjna choroba meningokokowa
Meningokoki (Neisseria meningitidis) to bakterie Gram-ujemne, które należą do głównych czynników wywołujących zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz posocznicę.
Choć u wielu osób mogą bytować w nosogardle bezobjawowo, w niektórych przypadkach dochodzi do przeniknięcia bakterii do krwiobiegu i wywołania inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM). Choroba ta ma bardzo gwałtowny przebieg, a brak szybkiej interwencji medycznej może prowadzić do śmierci lub ciężkich powikłań.
Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez bliski kontakt z nosicielem, co sprawia, że ogniska choroby często pojawiają się w skupiskach ludzkich, takich jak akademiki, przedszkola i koszary wojskowe.
Przeczytaj też: Meningokoki – przyczyny, objawy, leczenie, profilaktyka
Inwazyjna choroba meningokokowa w Polsce i Europie
Dane z lat 2004–2014 wskazują, że średnia roczna zapadalność na IChM w Europie wynosiła 0,9 przypadków na 100 000 mieszkańców. Najwyższe wskaźniki odnotowano w Irlandii (2,9/100 000), a najniższe we Włoszech (0,3/100 000). W Polsce zapadalność wynosiła około 0,5 na 100 000 mieszkańców.
Najczęściej chorują dzieci do 5. roku życia oraz młodzież w wieku 15–19 lat. To właśnie w tych grupach wiekowych obserwuje się największą liczbę przypadków, co podkreśla konieczność stosowania szczepień ochronnych jako kluczowego środka profilaktyki.
Czym jest olej palmowy – zastosowanie i wpływ na zdrowie. Czy jest szkodliwy? Ten sok doda ci energii, zadba o odporność i jelita. Pij codziennieObjawy inwazyjnej choroby meningokokowej
Lekarz obejrzał Arkadiusza, stwierdził, że on jest taki słaby w związku z tym, że wymiotuje i brakuje mu potasu. Zlecił badania krwi (…) Zaniepokoiło mnie to, że on jest taki ciągle spięty, ma przykurcz karku. Wieczorem zobaczyłam, że ma kropkę na plecach
– wspomina mama Arka.
IChM może przybierać dwie główne postacie kliniczne: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz sepsę meningokokową. Objawy pojawiają się nagle i mogą szybko prowadzić do ciężkiego stanu ogólnoustrojowego.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (występujące w 30–60% przypadków) charakteryzuje się:
• wysoką gorączką,
• silnym bólem głowy,
• sztywnością karku,
• nudnościami i wymiotami,
• światłowstrętem,
• zaburzeniami świadomości.
Przeczytaj też: Meningokokowe zapalenie opon mózgowych
W niektórych przypadkach u pacjentów pojawia się także charakterystyczna wybroczynowa wysypka, która nie znika pod naciskiem. Jest to niepokojący objaw wskazujący na rozwój posocznicy meningokokowej.
Sepsa meningokokowa rozwija się niezwykle gwałtownie i może prowadzić do wstrząsu septycznego oraz zespołu Waterhouse’a-Friderichsena, który powoduje krwotoki do nadnerczy, niewydolność wielonarządową i śmierć. Objawy obejmują:
• gwałtownie narastającą gorączkę,
• spadek ciśnienia krwi,
• przyspieszony oddech,
• bóle mięśniowe i stawowe,
• szybko postępujące zaburzenia świadomości.
U niemowląt choroba często przebiega nietypowo – objawy mogą obejmować apatię, brak apetytu, wybrzuszenie ciemiączka czy nieutulony płacz.
Tym, co najprawdopodobniej uratowało życie małego Arka, był test szklanki. Kiedy jego mama zobaczyła na plecach syna krostkę, powiedziała o tym bratowej, która jest położną. To ona poradziła zaniepokojonej matce wykonanie prostego testu, który pomaga odróżnić wysypkę krwotoczną od zwykłej wysypki skórnej. Wystarczy mocno docisnąć przezroczystą szklankę do zmienionego obszaru skóry – jeśli plamki nie znikają pod naciskiem, może to wskazywać na posocznicę meningokokową i wymaga pilnej interwencji medycznej.
Powikłania po inwazyjnej chorobie meningokokowej
Mimo tego, że poprawia się jego rozwój ruchowy, niestety wychodzą jakieś rzeczy, które choroba po sobie zostawiła. Ma problemy ze wzrokiem i lekarze twierdzą, że nie do końca widzi na jedno oko (…) Okazało się też, że Kacper ma zmiany w kościach; to są ubytki kości, które prawdopodobnie doprowadzą do tego, że te kości nie będą rosły tak, jak powinny. Na dzień dzisiejszy wiemy, że Kacper do 14 roku życia, czyli tyle ile rośnie przeciętnie chłopiec, będzie musiał przejść kilka albo kilkanaście operacji rączek i nóżek. Te wszystkie komplikacje to są właśnie skutki sepsy menigokokowej
– opowiada mama czteroletniego Kacpra, który zachorował w wieku 11 miesięcy.
Nawet przy szybkim wprowadzeniu leczenia IChM może pozostawić trwałe następstwa. Powikłania można podzielić na kilka kategorii:
• neurologiczne – encefalopatia septyczna, polineuropatia, napady padaczkowe, wodogłowie, trwałe niedowłady, trudności w nauce i depresja,
• sercowe – u około 40% pacjentów rozwija się dysfunkcja mięśnia sercowego, a badania sekcyjne wykazują, że ponad połowa zmarłych z powodu IChM miała zapalenie mięśnia sercowego,
• zaburzenia słuchu – trwałe ubytki słuchu, w tym głuchota, są częstym następstwem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
• uszkodzenia skóry i tkanek – u niektórych pacjentów rozwija się martwica kończyn, prowadząca do konieczności amputacji palców, rąk lub nóg.
Skutki przebytej choroby mogą wpływać na jakość życia pacjentów przez wiele lat, dlatego kluczowa jest szybka diagnostyka oraz dostęp do nowoczesnych metod leczenia i rehabilitacji.
Przeczytaj też: Zakażenia ośrodkowego układu nerwowego – objawy i leczenie.
Profilaktyka i szczepienia
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania inwazyjnej chorobie meningokokowej są szczepienia ochronne. W Polsce szczepienia przeciwko meningokokom nie są obowiązkowe, ale są zalecane szczególnie dla dzieci do 2. roku życia, nastolatków oraz osób podróżujących do krajów o wysokiej zachorowalności.
Gdybyśmy mieli kolejne dziecko, stanęłabym na głowie, żeby zaszczepić je na wszystkie groźne choroby, przede wszystkim na meningokoki
– zapewnia mama Kacpra.
Wczesne wykrycie choroby i natychmiastowe wdrożenie antybiotykoterapii mogą uratować życie, jednak najlepszą metodą walki z IChM pozostaje profilaktyka. Świadomość społeczna dotycząca choroby, jej objawów oraz dostępnych szczepień może znacząco ograniczyć liczbę zachorowań i powikłań w przyszłości.
Przeczytaj też: Kontrole sanepidu i spore zmiany w kartach pacjentów. Start 1. kwietnia
Źródła:
Rorat, M. (2018). Inwazyjna choroba meningokokowa – epidemiologia, przebieg kliniczny i profilaktyka. W: K. Simon & J. Janocha-Litwin (Eds.), Medycyna podróży w teorii i praktyce (ss. 131–154). Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2. ISBN: 978-83-65071-37-8.
Skopek, A., Markowska-Wąż, E., Olejarz, A., & Prucnal, J. (2023). Meningokoki – potencjalne śmiertelne zagrożenie. Wybrane zagadnienia. Forum Zakażeń, 14(2), 57–59. Evereth Publishing.
Wyprzedź Meningokoki. (b.d.). Historie pacjentów. Pobrano 2 kwietnia 2025 z https://wyprzedzmeningokoki.pl/historiepacjentow.
