Pakiet rakotwórczych związków. Polacy kochają te konserwy
Konserwy kuszą wygodą i długim terminem ważności, ale coraz częściej budzą pytania o bezpieczeństwo. Sprawdzamy, co kryje się w puszce, które składniki mogą zwiększać ryzyko raka i jak wybierać produkty, by jeść bez obaw.
- Bisfenol A (BPA) – zakazany w nowych puszkach od grudnia 2024 r., wciąż może znajdować się w starych opakowaniach
- Azotyny w mięsnych konserwach mają potwierdzony związek z rakiem jelita grubego
- Nie wszystkie puszki są „złe” – warzywa, rośliny strączkowe i ryby w wodzie mogą być cennym dodatkiem do diety
Konserwa – wygodnie, ale czy zdrowo?
Puszki z żywnością towarzyszą nam od ponad dwóch wieków. Dzięki sterylizacji w wysokiej temperaturze (powyżej 100 °C) skutecznie eliminują bakterie i wydłużają trwałość produktu. W Polsce przeciętny mieszkaniec spożywa ponad 4 kg konserw mięsnych i rybnych rocznie. Problem w tym, że oprócz białka i mikroelementów, w puszkach mogą znajdować się substancje potencjalnie szkodliwe: bisfenol A (BPA), duże ilości soli oraz azotyny, które nadają mięsu charakterystyczny kolor.
Niebezpieczne substancje kryjące się w konserwach
Bisfenol A to związek zaburzający gospodarkę hormonalną. Choć od grudnia 2024 r. jego stosowanie w opakowaniach żywności zostało zakazane, to wciąż może występować w starszych puszkach. Producenci mają 18 miesięcy na wymianę powłok.
Co jeszcze kryje się w mięsach i rybach z puszki? Azotyny (E 249, E 250), stosowane w konserwach mięsnych, zostały zaklasyfikowane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) do grupy 1 – jako substancje rakotwórcze dla ludzi. Ich regularne spożycie zwiększa ryzyko raka jelita grubego. Nowe przepisy unijne (rozporządzenie 2023/2108) obniżają dopuszczalne poziomy tych związków, ale wejdą w życie dopiero w październiku 2025 r. Czytaj także: Tak boli rak jelita grubego. Nigdy nie ignoruj tego objawu
Jest jeszcze kwestia soli…
Standardowa porcja konserwy turystycznej (120 g) zawiera ok. 2 g soli, co stanowi 40% dziennej maksymalnej dawki zalecanej przez WHO (5 g). Z kolei konserwowane warzywa, rośliny strączkowe i ryby (np. tuńczyk w wodzie) zachowują większość białka, wapnia i żelaza. Ubytkowi ulega przede wszystkim witamina C, wrażliwa na działanie temperatury.
Jaką żywność w puszce kupować, a jakiej unikać? 4 zasady
- Wybieraj puszki z oznaczeniem "BPA-free" lub sięgaj po alternatywy w szkle i kartonie.
- Czytaj skład: im prostszy, tym lepszy. Unikaj konserw zawierających azotyny i syrop glukozowo-fruktozowy.
- Po otwarciu przełóż zawartość do szklanego pojemnika. Kontakt z powietrzem przyspiesza korozję metalu i może nasilać migrację resztek BPA.
- Wybieraj rośliny strączkowe i ryby w wodzie. Konserwy mięsne traktuj jako dodatek, nie podstawę diety.
Zatrucie konserwą – kiedy do lekarza?
Silny ból brzucha, wymioty lub biegunka z krwią po spożyciu konserwy mogą wskazywać na botulizm. Choć to rzadka przypadłość, wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.
Źródła:
- Commission Regulation (EU) 2024/3190 of 19 December 2024 on the use of bisphenol A (BPA) and other bisphenols and bisphenol derivatives with harmonised classification for specific hazardous properties in materials and articles intended to come into contact with food, amending Regulation (EU) No 10/2011 and repealing Regulation (EU) 2018/213. Official Journal of the European Union L, 31 grudnia 2024.
- Commission Regulation (EU) 2023/2108 of 6 October 2023 amending Annex II to Regulation (EC) No 1333/2008 of the European Parliament and of the Council and the Annex to Commission Regulation (EU) No 231/2012 as regards food additives nitrites (E 249-250) and nitrates (E 251-252). Official Journal of the European Union L, 9 października 2023.
- International Agency for Research on Cancer (IARC). Press Release Nº 240: IARC Monographs evaluate consumption of red meat and processed meat. Lyon: IARC, 26 października 2015.
- World Health Organization. Sodium reduction – Fact sheet. 7 lutego 2025. Dostęp online 15 września 2025.
- Rickman J.C., Barrett D.M., Bruhn C.M. Nutritional comparison of fresh, frozen and canned fruits and vegetables. Part 1: Vitamins C and B and phenolic compounds. Journal of the Science of Food and Agriculture 2007;87:930-944. DOI: 10.1002/jsfa.2825.
