Najlepsze warzywo na zakrzepy. Dzięki niemu żyły i tętnice pracują pełną parą
Zakrzepy nie biorą wolnego — tworzą się po cichu, a gdy dają o sobie znać, bywa już niebezpiecznie. Tymczasem w profilaktyce zaskakującym sprzymierzeńcem może być zwykły burak czerwony: bogaty w azotany, z których organizm wytwarza tlenek azotu wspierający pracę śródbłonka i drożność naczyń.
- Zakrzepy w żyłach mogą prowadzić do zatorowości płucnej – stanu bezpośrednio zagrażającego życiu
- Burak czerwony wyróżnia się zawartością azotanów, z których powstaje tlenek azotu wspierający naczynia
- Badania sugerują krótkoterminowe i długoterminowe korzyści dla ciśnienia krwi oraz aktywności płytek
- Trzy proste przepisy, które pomagają włączyć buraki do codziennej diety
Skąd się biorą zakrzepy i jakie mogą mieć konsekwencje
Zakrzep to skrzep krwi powstający w naczyniu i ograniczający przepływ. W żyłach najczęściej dochodzi do zakrzepicy żył głębokich, a jej najgroźniejszym powikłaniem jest zatorowość płucna. Objawy to m.in. ból i obrzęk łydki, zaczerwienienie i ocieplenie kończyny, a przy zatorowości — nagła duszność, ból w klatce piersiowej i czasem krwioplucie; każdy z tych sygnałów wymaga pilnego kontaktu z lekarzem.
Ryzyko tworzenia zakrzepów tłumaczy triada Virchowa: zastój krwi, uszkodzenie ściany naczynia i nadkrzepliwość. W praktyce najczęściej zwiększają je: długie unieruchomienie (np. po operacji lub w podróży), duże zabiegi, ciąża i połóg, stosowanie estrogenów, otyłość, palenie, niewydolność serca, przewlekłe stany zapalne, nowotwory oraz przebyty epizod zakrzepowo-zatorowy.
- Długotrwała bezczynność (po operacji, w chorobie z unieruchomieniem, podczas wielogodzinnych podróży).
- Urazy i zabiegi chirurgiczne; ciąża, połóg, część terapii hormonalnych; otyłość, palenie, niewydolność serca, choroby zapalne i nowotwory; przebyty epizod oraz niektóre trombofilie wrodzone.
Buraczki jako wsparcie profilaktyki
Nie istnieje warzywo, które „leczy zakrzepy” — diagnozę i terapię prowadzi lekarz. Ale jeśli szukamy produktu najlepiej przebadanego pod kątem funkcji śródbłonka, ciśnienia krwi i zachowania płytek, na szczycie listy są buraki czerwone. Zawierają dużo azotanów, z których organizm wytwarza tlenek azotu; ten rozszerza naczynia, wspiera pracę śródbłonka i hamuje aktywację płytek.
W kontrolowanych próbach jednorazowe wypicie ok. 500 ml soku z buraka obniżało ciśnienie w ciągu 2–3 godzin i osłabiało agregację płytek krwi.
U zdrowych seniorów pojedyncza dawka soku z buraka obniżała ciśnienie i zmniejszała markery aktywacji komórek krwi oraz zapalenia naczyniowego. Systematyczne przeglądy wskazują również, że azotany z diety poprawiają funkcję śródbłonka mierzoną przepływowo-zależną dylatacją.
Ważne w praktyce: korzeń buraka ma mało witaminy K (istotne dla osób stosujących antagonistów witaminy K), natomiast liście buraka są w nią bogate — ważna jest stałość spożycia uzgodniona z lekarzem.
Buraki zawierają szczawiany; przy skłonności do kamicy szczawianowo-wapniowej warto łączyć je z produktami bogatymi w wapń (np. kefirem lub jogurtem) albo wybierać obróbkę termiczną, co zmniejsza wchłanianie szczawianów.
Przeczytaj też: 7 napojów, które kocha Twoja wątroba. Pij je regularnie, a podziękuje Ci cały organizm
Trzy przepisy na pyszne i zdrowe buraczki
Buraki świetnie znoszą pieczenie, miksowanie i kiszenie. Najwięcej azotanów zachowują sposoby bez długiego gotowania w dużej ilości wody.
Pieczone buraki z fetą i cytrusami
Upiecz 4 buraki w 200°C przez 60–75 minut, obierz i pokrój. Wymieszaj z filecikami z pomarańczy, 80 g pokruszonej fety, 2 łyżkami oliwy i sokiem z cytryny; dopraw, posyp orzechami i miętą.
Koktajl „burak + jabłko + imbir”
Zblenduj małego surowego lub upieczonego buraka, jabłko, 2–3 cm imbiru, sok z ½ cytryny i 200 ml wody albo kefiru (wapń wiąże szczawiany).
Sałatka z buraka, soczewicy i natki
Połącz 2 pieczone buraki pokrojone w kostkę z 150 g ugotowanej zielonej soczewicy i ogórkiem kiszonym. Dodaj sos z oliwy, musztardy, miodu i octu jabłkowego, dopraw i wsyp posiekaną natkę.
Ważne: dieta wspiera profilaktykę, ale nie zastępuje diagnostyki i leczenia zakrzepicy żył głębokich oraz zatorowości płucnej. Przy objawach lub wysokim ryzyku postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza.
Źródła:
- Centers for Disease Control and Prevention. About Venous Thromboembolism (Blood Clots).
- Kapil V. i wsp. Dietary nitrate provides sustained blood pressure lowering in hypertensive patients. Hypertension.
- Raubenheimer K. i wsp. Acute effects of nitrate-rich beetroot juice on blood pressure and hemostasis in older adults. Nutrients 2017.
- Jones A.M., Vanhatalo A. i wsp. Dietary nitrate and the regulation of vascular function. Proceedings of the Nutrition Society 2021.
