„Brzuch kortyzolowy” to mit. To może być poważna choroba
W mediach społecznościowych kortyzol, określany mianem "hormonu stresu", jest często przedstawiany jako główny winowajca przyrostu masy ciała, lęku czy zmęczenia. Popularne filmy na platformach takich jak TikTok sugerują, że wysoki poziom kortyzolu prowadzi do objawów takich jak „brzuch kortyzolowy” czy „kortyzolowa twarz”. To mity.
Odczarować kortyzol
Kortyzol, nazywany często "hormonem stresu", jest naturalnym hormonem produkowanym przez korę nadnerczy. Jego główną funkcją jest zwiększanie stężenia glukozy we krwi w odpowiedzi na stres. W ten sposób dostarcza organizmowi energii w sytuacjach wymagających wzmożonego wysiłku fizycznego lub emocjonalnego.
Przeczytaj także: Badania hormonów – kiedy warto wykonać oznaczenie stężenia hormonów we krwi?
Dodatkowo kortyzol reguluje metabolizm, wpływa na gospodarkę lipidową, wspiera funkcje poznawcze oraz wykazuje silne właściwości przeciwzapalne. Nie jest prawdą, że wywołuje stres. Przeciwnie, wydziela się w odpowiedzi na sytuacje stresowe.
Kortyzol zwykle nam pomaga, ponieważ ma działanie przeciwzapalne. Natomiast kiedy przez cały czas jest wysoki, może to skutkować obniżoną odpornością lub rozwojem zaburzeń węglowodanowych, czyli insulinoopornością albo cukrzycą czy nadciśnieniem tętniczym.
– wyjaśnia lekarka, specjalistka ginekologii i endokrynologii, dr n. med. Katarzyna Skórzewska, autorka książki "Kortyzol. Jak oswoić hormon, który rządzi twoim życiem" w wywiadzie dla weekend.gazeta.pl.
„Brzuch kortyzolowy” w zespole Cushinga
Według dominującej w mediach społecznościowych narracji podwyższony kortyzol jest głównym winowajcą tycia. Zgodnie z tym przekazem podwyższony kortyzol powoduje stres, który z kolei zmusza nas do podjadania. Nic bardziej mylnego.
Określenia "brzuch kortyzolowy" możemy używać tylko w odniesieniu do osób chorujących na zespół Cushinga. (…) mają cienkie kończyny, gdyż zanika u nich tkanka mięśniowa, a tkanka tłuszczowa odkłada im się na brzuchu, na karku, na twarzy. Przy czym ze względu na wzmożoną degradację kolagenu skóra jest wiotka i cienka, więc niejako "wisi" na brzuchu. Na skórze brzucha pojawiają się też bordowe rozstępy. Poza tym osoby te mają okrągłą twarz porównywaną do księżyca w pełni, wypadają im włosy na głowie, a rosną m.in. na twarzy. Ale nie dlatego, że się stresują czy denerwują, tylko po prostu są chore – mówi lekarka.
Zespół Cushinga to zespół różnorodnych objawów klinicznych związanych z podwyższonym stężeniem glikokortykosteroidów (GKS) we krwi. Najczęściej spotykamy się z egzogennym zespołem Cushinga, który wynika z długotrwałego podawania GKS jako leku przeciwzapalnego (np. z powodu reumatoidalnego zapalenia stawów).
Przeczytaj też: 10 objawów niedoczynności tarczycy. Niektóre wyglądają bardzo niewinnie
Pozostałe przypadki, będące efektem nadmiernej syntezy kortyzolu przez nadnercza, określa się mianem endogennego zespołu Cushinga, co jednak zdarza się bardzo rzadko – rocznie stwierdza się kilka (1–10) nowych zachorowań na 1 mln osób.
Suplementy na zbicie kortyzolu? To nie działa
W rozmowie z dziennikarką portalu weekend.gazeta.pl lekarka zwraca uwagę na problem wykorzystywania niewiedzy pacjentów do zarabiania na suplementach, które rzekomo mają zbijać kortyzol i przez to ułatwiać odchudzanie. Większość z nich nie ma żadnego udowodnionego działania, a niektóre mogą być nawet niebezpieczne:
Modne jest też ostatnio stosowanie adaptogenów, i to w dużych ilościach. Tymczasem pojawiły się doniesienia, że przyjmowanie tych preparatów może prowadzić wręcz do niewydolności kory nadnerczy.
Przeczytaj: Niedoczynność i nadczynność kory nadnerczy – na czym polegają te schorzenia? Przyczyny, objawy i leczenie
Jak normalizować poziom kortyzolu?
Wiemy już, że suplementy nie pomogą na „zbicie” kortyzolu. Więc jak sobie z nim radzić, żeby nie zwiększać ryzyka insulinooporności czy nadciśnienia? Recepta jest prosta i darmowa.
Ponieważ kortyzol wydziela się w odpowiedzi na stres, warto zadbać przede wszystkim o zdrowy tryb życia i unikanie nadmiernych bodźców. Z pewnością przydadzą się rozmaite techniki relaksacyjne.
Polecam ćwiczenia oddechowe, medytację, jogę, spacer z psem, rozmowę z bliską osobą czy przytulanie się, nie tylko do najbliższych. Badania pokazują, że normalizują one emocje oraz wydzielanie kortyzolu, podobnie zresztą jak kontakt ze zwierzęciem. Dobry wpływ ma również na nas taniec towarzyski. Brak ruchu jest dla organizmu ogromnym stresem.
– mówi Katarzyna Skórzewska.
Zdrowa dieta, regularny tryb życia i aktywność fizyczna to klucz do utrzymania dobrego zdrowia i samopoczucia. Pomagają nie tylko znormalizować poziom kortyzolu, ale stanowią podstawę wielowymiarowej profilaktyki zdrowia.
Przeczytaj też: Skóra jako lustro zdrowia, czyli o pielęgnacji holistycznej
Źródła:
"Brzuch kortyzolowy – to jest określenie instagramowe albo tiktokowe", Gazeta.pl Weekend, dostęp: 27 marca 2025, https://weekend.gazeta.pl/weekend/7,177333,31757054,brzuch-kortyzolowy-to-jest-okreslenie-instagramowe-albo-tiktokowe.html#s=amtpc_FB_Kobieta.
"Zespół Cushinga", Medycyna Praktyczna – Endokrynologia, dostęp: 27 marca 2025, https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/78125,zespol-cushinga.
