Zwiększają ryzyko nowotworów i chorób serca. Mamy z nimi do czynienia codziennie
Codzienny drobiazg, który wciskamy do kieszeni częściej niż smartfon, potrafi w zaledwie 10 sekund przenieść na skórę dawkę toksycznego związku przekraczającą limity bezpieczeństwa. Najnowsze badania pokazują, że z pozoru niegroźny nawyk może mieć konsekwencje sięgające raka piersi i zawału serca – a dotyczy zarówno klientów, jak i pracowników sklepów.
- BPS – następca zakazanego bisfenolu A – wiąże się z ryzykiem raka piersi, prostaty i chorób sercowo-naczyniowych
- Unia Europejska zakazała bisfenolu A w papierze termicznym w 2020 r., ale ≥ 60 proc. paragonów zawiera dziś bisfenol S
- Jak chronić się przed zagrożeniem?
Paragon w dłoni, toksyna na skórze
Papier termiczny, na którym drukowane są paragony, działa jak „samopiszący” bloczek: zamiast atramentu wykorzystuje domieszkę tzw. wywoływacza koloru. W większości dzisiejszych rolek to właśnie bisfenol S (ang. Bisphenol S).
Substancja reaguje na ciepło drukarki i odsłania czarny tekst, ale równie łatwo przemieszcza się na powierzchnię skóry. Wystarczy kilka sekund, by cząsteczki przeniknęły przez warstwę rogową naskórka i wpadły do krwiobiegu. W laboratoriach wykazano, że pod wpływem potu, kremu do rąk czy alkoholu do dezynfekcji przenikalność BPS rośnie kilkukrotnie.
Co gorsza, paragonów nie traktujemy jak odpadów niebezpiecznych: lądują w kieszeniach, torbach z przekąskami, a czasem w domowej makulaturze przeznaczonej na recykling. To sprawia, że kontakt z toksyną jest dłuższy i dotyczy nie tylko kasjerów.
„10 sekund i dość” – najnowsze dane zmroziły naukowców
Badanie opublikowane wiosną 2025 r. pod nadzorem Center for Environmental Health (CEH) objęło losową pulę paragonów z 50 największych sieci detalicznych w Stanach Zjednoczonych. Naukowcy przyłożyli fragment papieru do skóry ochotników na zaledwie 10 sekund. Wynik: absorpcja BPS przekroczyła dopuszczalny poziom w kalifornijskiej ustawie Proposition 65. CEH wysłało formalne wezwania do takich marek jak Burger King, Chanel czy AMC Theatres, domagając się rezygnacji z toksycznego papieru lub ostrzeżeń dla klientów.
Choć badanie dotyczy rynku amerykańskiego, problem jest globalny. Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) alarmuje, że po wycofaniu bisfenolu A (BPA), przemysł masowo przestawił się na BPS, który, jak się podejrzewa, ma podobnie szkodliwe działanie. Mimo istnienia bezpiecznych alternatyw, takich jak papier pokryty witaminą C, ich wyższe koszty (kilka eurocentów więcej na rolkę) stanowią barierę. W przypadku dużych sieci handlowych te niewielkie różnice cenowe przekładają się na milionowe wydatki, co wciąż skłania wiele firm do wyboru tańszych i potencjalnie groźniejszych rozwiązań.
Przeczytaj też: Wykryto go u 99% Polaków. Powoduje nowotwory i bezpłodność!
BPS pod lupą lekarzy – co dzieje się z naszym zdrowiem?
Lekarze medycyny pracy i kardiolodzy coraz częściej widzą w paragonach „ukrytą ekspozycję” na związek zaburzający gospodarkę hormonalną. Choć brakuje badań klinicznych z udziałem dużych populacji, zbieżność wyników z laboratoriów i obserwacji epidemiologicznych budzi niepokój.
Wieloośrodkowe prace wskazują, że BPS:
- zwiększa ryzyko nowotworów hormonozależnych – m.in. piersi i prostaty – poprzez imitowanie estrogenów i pobudzanie wzrostu komórek rakowych;
- nasila procesy miażdżycowe oraz zaburza pracę śródbłonka – co przekłada się na wyższe prawdopodobieństwo zawału lub udaru u osób z nadwagą i nadciśnieniem;
- powiązany jest z cukrzycą typu 2, otyłością i zaburzeniami płodności – efekt blokowania receptorów hormonalnych i stresu oksydacyjnego.
Jak ograniczyć ryzyko? Sześć prostych zasad dla każdego klienta
Choć to producenci i sieci handlowe powinni wziąć odpowiedzialność za zmianę technologii, my – konsumenci – możemy zminimalizować ekspozycję.
- Wybieraj e-paragony – większość terminali kartowych i aplikacji lojalnościowych oferuje dziś opcję cyfrową. Przy kasie warto o nią poprosić, zwłaszcza przy dużych zakupach.
- Nie gromadź paragonów w portfelu ani kieszeni – osadzone na nich cząsteczki przenoszą się na banknoty, telefon i skórę rąk. Jeśli musisz zachować dowód zakupu, zrób zdjęcie i wyrzuć papier.
- Przechowuj paragony w oddzielnej kopercie poza zasięgiem dzieci.
- Myj ręce przed jedzeniem – proste mydło usuwa większość cząsteczek BPS. Płyny antybakteryjne na bazie alkoholu mogą wręcz zwiększać przenikanie związku.
- Osoby pracujące na kasie powinny nosić rękawiczki nitrylowe i stopniowo zmieniać rolki na wersję „BPA & BPS-free” – takie produkty są już dostępne w hurtowniach.
- Pytaj sprzedawców o papier bez bisfenoli – presja konsumencka działa szybciej niż regulacje.
Materiał ma charakter informacyjny i nie zastępuje porady medycznej. W przypadku niepokojących objawów skonsultuj się z lekarzem.
Źródła:
- Center for Environmental Health. Touching 1 Receipt for 10 Seconds Results in Exposure to BPS Above the Safe Limit, 2025.
- The Guardian. High levels of toxic chemicals found in paper receipts used by US retailers, 2025.
- Europejska Agencja Chemikaliów. Bisphenol S has replaced Bisphenol A in thermal paper, 2022.
- Environmental Health Perspectives. Bisphenol S exposure induces cardiac remodelling and endothelial dysfunction, 2024.
