prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych i Gastroenterologii CSK MSWiA, prezes ZG Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego

T4vomS6ev1kNVug2aRQxi_rydzewska-fot-tomasz-adamaszek-1601293550.jpg

Prof. Grażyna Rydzewska: Teleporada nie zamiast, ale – obok

Celiakia, potocznie nazywana nietolerancją glutenu to przewlekła, wielonarządowa choroba autoimmunologiczna, która występuje u osób z danymi predyspozycjami genetycznymi w odpowiedzi na spożywanie pokarmów bogatych w gluten. Gluten to mieszanina białek znajdujących się w zbożach, takich jak m.in. pszenica, żyto i jęczmień. Jest to choroba dość powszechna i dotyczy około 1% populacji. Wcześniej celiakia wiązana była z okresem dzieciństwa, jednak w ostatnim czasie okazuje się, że ponad 70% rozpoznań dotyczy osób powyżej 20. roku życia. W zależności od predyspozycji genetycznych i pojawiających się czynników zewnętrznych, celiakia może ujawniać się w każdym wieku.

Co to jest celiakia?

W tak zwanej postaci klasycznej mamy do czynienia głównie z objawami z przewodu pokarmowego. Pacjenci uskarżają się najczęściej na luźne wypróżnienia z towarzyszącymi wzdęciami i bólami brzucha. Bóle te są niecharakterystyczne i mogą mieć różne umiejscowienie. W miarę postępu choroby obserwujemy także spadek masy ciała. Tak jak wcześniej wspomniałem, jest to choroba wielonarządowa. W postaci nieklasycznej bądź subklinicznej, oprócz dolegliwości jelitowych mogą także pojawić się objawy spoza przewodu pokarmowego, m.in. opryszczkowe zapalenie skóry, nawracające afty w jamie ustnej, objawy ze strony układu płciowo – moczowego (zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, nawracające poronienia). Spotykamy się też z dolegliwościami ze strony układu nerwowego, takimi jak m.in. padaczka czy nawracające migreny. W przebiegu tej choroby mamy do czynienia z różnymi niedoborami pokarmowym. Jeśli dotyczą gospodarki wapniowo – fosforanowej, mogą prowadzić do osteoporozy. Przy niedoborach żelaza (co jest bardzo często spotykane u młodych kobiet) bądź witaminy B12 i kwasu foliowego, dochodzi do anemii, czyli niedokrwistości. Jeżeli celiakia nie jest rozpoznana czy też jest źle prowadzona, może prowadzić do powikłań onkologicznych, głównie z przewodu pokarmowego bądź układu krwionośnego (chłoniaka).<img src="https://images.iberion.media/images/origin/Projekt_bez_tytulu_2023_03_16_T131910_827_4e1e052ed4.png" alt="biegunka">

Jakie są objawy celiakii?

Spożywanie produktów bogatych w gluten przez osoby z daną predyspozycją genetyczną stymuluje układ odpornościowy do produkcji swoistych przeciwciał. Powstałe przeciwciała aktywują stan zapalny, który toczy się głównie w jelicie cienkim, powodując uszkodzenie bądź zanik kosmków jelitowych. W kosmkach jelitowych odbywa się wchłanianie oraz trawienie spożywanych przez nas pokarmów. Cała kaskada zapalna prowadzi więc do niedoborów pokarmowych i do objawów, które wcześniej wymieniłem.

Jak powstaje celiakia? Jakie są przyczyny celiakii?

Jak wykryć celiakię?Tak jak przy każdej chorobie, podstawą jest wywiad i badanie fizykalne u lekarza specjalisty. W diagnostyce osoby dorosłej powinniśmy oznaczyć w surowicy krwi poziomy specyficznych przeciwciał. Potrzebna jest nam także ocena histopatologiczna, czyli badanie mikroskopowe wycinka z dwunastnicy, pobranego podczas wykonanej gastroskopii. W diagnostyce dzieci, jeżeli mamy pełny obraz kliniczny tej choroby, a poziomy przeciwciał w surowicy krwi przekraczają 10-krotną normę, możemy zrezygnować z biopsji dwunastnicy. Problemy pojawiają się w momencie, kiedy mamy kłopoty diagnostyczne. Posiłkujemy się wtedy badaniami genetycznymi. Warto jednak podkreślić, że badania genetyczne mówią nam o predyspozycji do celiakii, czyli nie każda osoba z pozytywnym wynikiem genetycznym będzie miała tę chorobę.&nbsp;Jak leczyć celiakię? Czy jest to choroba uleczalna?Jest to choroba przewlekła, więc nie możemy jej wyleczyć. Podstawą leczenia jest reżimowa dieta bezglutenowa. Pacjent powinien też być pod stałą kontrolą poradni gastroenterologicznej. Zdarza się, że pomimo rygorystycznej diety bezglutenowej, u niektórych osób choroba jest w dalszym ciągu aktywna. Mówimy wtedy o tak zwanej celiakii opornej i w tej sytuacji musimy wdrożyć leczenie immunosupresyjne.Dieta w celiakii – Co jeść, a czego unikać?Pacjentów z celiakią należy skonsultować ze specjalistą z dietetyki. Dieta powinna być bezglutenowa, czyli wykluczająca produkty bogate w zboża, takie jak pszenica, żyto, jęczmień bądź mieszanki tych zbóż. W naszych polskich warunkach powinniśmy unikać także produktów bogatych w owies ze względu na zanieczyszczenie, chyba że ziarna pochodzą z certyfikowanych plantacji. Możemy spożywać warzywa, owoce, nabiał, jajka i mięso. Należy jednak uważać na wędliny, gdyż są do nich dodawane domieszki zbożowe. Jeśli chodzi o alkohol, musimy unikać produktów robionych na zbożu, m.in. piwa i wódki. Produkty bezglutenowe są coraz bardziej dostępne i mają na opakowaniu oznaczenie przekreślonego kłosa. Zachęcam do odwiedzenia strony celiakia.pl, gdzie znajdziemy dużo informacji na temat diety produktów bezglutenowych i diety w celiakii.Z Joanną Kamińską rozmawiał gastroenterolog lek. med. Jacek Kowerzanow, wykształcony i doświadczony specjalista chorób wewnętrznych oraz gastroenterologii. Specjalizuje się w samodzielnym wykonywaniu badań diagnostycznych i zabiegowych z zakresu endoskopii. Swoje kwalifikacje podnosił podczas wieloletniej praktyki zarówno w szpitalach, jak i poradniach prywatnych (Medicover, Luxmed). Był uczestnikiem licznych kongresów międzynarodowych i krajowych z zakresu gastroenterologii i chorób wewnętrznych. Posiada Certyfikat ukończenia kursu z Zaawansowanych Technik Badań i Zabiegów Endoskopowych oraz Certyfikat w Dziedzinie Ochrony Radiologicznej Pacjenta. Ukończył kurs ECPW w Brukseli, a także podstawowy kurs USG jamy brzusznej Roztoczańskiej Szkoły Ultrasonografii. Ponadto odbył staż z Medycyny Tropikalnej w Madonna University w Nigerii.

Diagnoza, leczenie i dieta w celiakii

Kopia Kopia Kopia Kopia Kopia Kopia Kopia WRZODY ŻOŁĄDKA - (11).png

Celiakia - objawy, przyczyny, leczenie, dieta. Ekspert tłumaczy

Uchyłki, a tak naprawdę uchyłek jelita grubego, to uwypuklenie, mała przepuklina ściany jelita. Można je podzielić na dwie grupy, w zależności od tego, która część ściany się uwypukliła. Wyróżniamy uchyłki rzekome, kiedy uwypukleniu ulega błona śluzowa i podśluzowa, bądź prawdziwe, gdy uwypukleniu ulega cała ściana jelita grubego. Różnica polega na tym, że uchyłki rzekome występują częściej i głównie lokalizują się po lewej stronie jelita grubego, a prawdziwe pojawiają się rzadziej i wówczas znajdują się po prawej stronie. Aż w 80% przypadków przebiegają bezobjawowo, natomiast u części osób mogą prowadzić do powikłań zagrażających życiu, więc jak najbardziej, w niektórych przypadkach są groźne dla zdrowia.

Co to są uchyłki jelita grubego? Czy są groźne dla zdrowia?

Jakie są przyczyny powstawania uchyłków jelita grubego?W tej chwili uchyłkowatość czy też choroba uchyłkowa jelita grubego zaliczana jest do chorób cywilizacyjnych i jest bardzo związana z wiekiem. Przyjmuje się, że około 60% osób powyżej 60. roku życia będzie miało uchyłki. Dotyczy to głównie krajów rozwiniętych i związane jest bardzo ściśle z dietą. Dieta bogata w tłuszcze zwierzęce i czerwone mięso, a uboga w błonnik, szczególnie rozpuszczalny, prowadzi do mniejszego gromadzenia się wody w masie stolca. Powoduje to opóźnienie pasażu jelitowego, a jednocześnie podnosi ciśnienie w świetle jelita grubego, przez co powstają uchyłki. Uważa się, że dieta jest najważniejszym czynnikiem ryzyka, innymi są otyłość, a także niska aktywność fizyczna.Jakie są objawy zapalenia uchyłków jelita grubego?&nbsp;W większości przypadków uchyłkowatość jelita grubego przebiega bezobjawowo, natomiast u pozostałych osób, głównym objawem jest ból, który lokalizuje się najczęściej w lewym dolnym kwadrancie i może towarzyszyć mu wzdęcie, a także zaburzenia rytmu wypróżnienia, takie jak zaparcie bądź biegunka. Jeżeli do dolegliwości dołączy się gorączka bądź cechy stanu zapalnego w badaniach laboratoryjnych lub obrazowych, wtedy mowa o zapaleniu uchyłków jelita grubego.Kiedy dochodzi do zapalenia?Do zapalenia uchyłków dochodzi, gdy zamyka się światło danego uchyłka, w większości przypadków poprzez masę stolca bądź kamienie kałowe. Zalegająca treść prowadzi do namnażania się flory jelitowej, czyli bakterii, które zaczynają produkować coraz więcej toksyn i gazów. Dochodzi do miejscowego niedokrwienia i aktywowany jest stan zapalny. W badaniach laboratoryjnych występują podwyższone wartości wykładników stanu zapalnego, na przykład wartości CRP bądź leukocytoza w morfologii krwi. W badaniach obrazowych odnotowuje się m.in. pogrubienie ściany jelita w okolicy zapalenia.<img src="https://images.iberion.media/images/origin/Projekt_bez_tytulu_2023_03_27_T123711_694_9a37ceb913.png" alt="Projekt bez tytułu - 2023-03-27T123711.694.png">

Przyczyny i objawy uchyłkowatości jelita grubego

Jak wykryć uchyłki jelita grubego?W większości przypadków uchyłki wykrywane są incydentalnie podczas wykonywanej kolonoskopii. Natomiast jeżeli dochodzi do zapalenia uchyłków jelita grubego, złotym standardem diagnostycznym jest tomografia komputerowa jamy brzusznej.Jak leczyć zapalenie uchyłków jelita grubego?Rodzaj leczenia zależy od nasilenia zapalenia. W przypadku łagodnego przebiegu, u osoby młodej, w dobrym stanie ogólnym, która nie jest obciążona chorobami przewlekłymi, zapalenie uchyłków można leczyć ambulatoryjne, czyli poza szpitalnie. Stosowana jest dieta płynna, leki rozkurczowe, także przeciwbólowe. Należy pamiętać o unikaniu leków z grupy przeciwzapalnych i przeciwbólowych czyli NLPZ-tów, ponieważ mogą wtórnie prowadzić do krwawienia bądź perforacji uchyłka. Jeżeli przebieg jest ciężki, mamy do czynienia z osobą starszą, obciążoną wieloma chorobami przewlekłymi, jak na przykład cukrzyca, choroba nerek, marskość wątroby, u kobiet w ciąży lub osób będących w trakcie stosowania immunosupresji, leczenie powinno odbywać się w warunkach szpitalnych. W tych przypadkach rozważana jest antybiotykoterapia. W przypadku powikłań choroby uchyłkowej, w szczególności w stanach zagrożenia życia, może być wskazane leczenie operacyjne.&nbsp;Czy uchyłki jelita grubego, bez zapalenia również wymagają leczenia?Bezobjawowe uchyłki jelita grubego nie wymagają leczenia, natomiast objawowe czyli tak zwana niepowikłana objawowa choroba uchyłkowa, wymaga głównie zaleceń dietetycznych, co oznacza dietę bogatą w błonnik rozpuszczalny, a także stosowania okresowo leków rozkurczowych bądź przeciwbólowych. Część lekarzy nadal stosuje cykliczną terapię antybiotykiem nie wchłaniającym się w jelicie grubym.Jakie mogą być powikłania zapalenia uchyłków jelita grubego?W miarę toczącego się procesu zapalnego uchyłków może dojść do perforacji, czyli pęknięcia ściany uchyłka co prowadzi do zapalenia otrzewnej i stanu bezpośredniego zagrożenia życia. W części przypadków dochodzi do mikroperforacji i wytworzenia się ropnia okołouchyłkowego bądź w jamie brzusznej. W takich przypadkach może być potrzebna interwencja chirurgiczna. U części osób, w szczególności starszych, dochodzi do krwawienia z uchyłka do przewodu pokarmowego. W przewlekłej formie zapalenia istnieje ryzyko zwężenia światła jelita co prowadzi do objawów niedrożności. Kolejnym powikłaniem przewlekłego zapalenia uchyłku jest wytworzenia się przetok, czyli połączeń między sąsiadującymi narządami - głównie przetoki jelitowo-pęcherzowej, jelitowo-pochwowej bądź jelitowo-jelitowej.

Diagnoza i leczenie zapalenia uchyłków jelita grubego

Co najlepiej jeść, a czego unikać w diecie?&nbsp;Zalecam przede wszystkim konsultację z dietetykiem. Dieta powinna być bogata w błonnik rozpuszczalny w wodzie. Według mojej wiedzy produkty, które są bogate w ten błonnik to przede wszystkim suszone owoce, takie jak: morele, śliwki oraz jabłka czy gruszki. Powinniśmy unikać pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce, a także czerwonego mięsa. Ważne jest także spożywanie jak największej ilości płynów. W momencie zapalenia powinno unikać się alkoholu.Jak zapobiegać uchyłkom jelita grubego?&nbsp;Powinniśmy zacząć dbać o siebie. Jest to choroba cywilizacyjna i występuje coraz częściej. Niepokojący jest fakt, że pojawia się ona coraz częściej w młodszym wieku, czyli u osób około 40. roku życia. Należy pamiętać, że u tej grupy chorych przebiega bardziej dynamicznie i często kończy się zapaleniem, więc powinniśmy zwrócić uwagę na dietę, zwiększyć aktywność fizyczną i utrzymywać prawidłową wagę ciała.Z Joanną Kamińską rozmawiał gastroenterolog lek. med. Jacek Kowerzanow, absolwent Akademii Medycznej w Gdańsku. Jest wykształconym i doświadczonym specjalistą chorób wewnętrznych oraz gastroenterologii z umiejętnością samodzielnego wykonywania badań diagnostycznych i zabiegowych z zakresu endoskopii. Swoje kwalifikacje podnosił odbywając wiele szkoleń &nbsp;warsztatów. W swojej pracy kieruje się podejściem holistycznym, a jego uznanie zostało potwierdzone wyróżnieniem „Laur Pacjenta”.

Gastroenterologia