Groźne sygnały, które zobaczysz na nogach. To może być PAD
Masz nadciśnienie? Cukrzycę? Nie pilnujesz diety? A może palisz? Każdy z tych czynników zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy, a w konsekwencji PAD, czyli choroby tętnic obwodowych. To schorzenie, o którym wciąż nie mówi się wystarczająco dużo, może być tragiczne w skutkach. Zawał i udar to tylko dwie z długiej listy przykrych konsekwencji.
Co to jest PAD?
Choroba tętnic obwodowych (ang. peripheral arterial disease, PAD) to schorzenie powodujące zwężenie lub zamknięcie naczyń krwionośnych, głównie w kończynach dolnych. Najczęstszym objawem jest chromanie przestankowe – ból mięśni nóg, który pojawia się podczas chodzenia i ustępuje w spoczynku. W zaawansowanych przypadkach występuje ból spoczynkowy, owrzodzenia niedokrwienne i martwica, co może prowadzić do amputacji kończyn. Przeczytaj: Dziewięć znaków, że żyjesz z zatkanymi tętnicami
Objawy choroby tętnic obwodowych (PAD)
Choroba tętnic obwodowych (PAD) objawia się różnie w zależności od stopnia zaawansowania. Na początku może przebiegać bezobjawowo, ale w miarę postępu niedokrwienia pojawiają się dolegliwości, które mogą prowadzić do poważnych powikłań.
Wczesne objawy choroby tętnic obwodowych (PAD) obejmują:
• chromanie przestankowe
To najbardziej charakterystyczny objaw PAD. Polega na bólu lub skurczu mięśni nóg (często w łydkach, rzadziej w udach lub pośladkach), który pojawia się podczas chodzenia i ustępuje po odpoczynku. Ból spowodowany jest niedostatecznym dopływem krwi do mięśni podczas wysiłku fizycznego.
• osłabienie kończyn i uczucie ciężkości
Pacjenci mogą skarżyć się na zmniejszoną siłę w nogach. Niekiedy występuje uczucie ociężałości nóg, szczególnie po wysiłku.
• zimne stopy i dłonie
To jedna z pierwszych oznak problemów z krążeniem. Zwłaszcza stopy mogą być zimniejsze w porównaniu do reszty ciała.
• mrowienie i drętwienie kończyn
Wynika z niedokrwienia nerwów i może nasilać się w pozycji leżącej.
• słabszy puls na stopach
Lekarz może stwierdzić osłabienie lub brak tętna na tętnicach grzbietowych stóp i piszczelowych tylnych.
Przeczytaj: Nie tylko zimne ręce i nogi. Po tym poznasz, że masz słabe krążenie
Zaawansowane objawy PAD obejmują:
• ból spoczynkowy nóg
Występuje w późniejszym stadium choroby (tzw. krytyczne niedokrwienie kończyny). Pacjenci odczuwają stały ból, szczególnie w stopach i palcach, który nasila się w nocy. Podniesienie nóg (np. w pozycji leżącej) pogarsza objawy, ponieważ zmniejsza się dopływ krwi do kończyn.
• zmiany skórne na nogach
Skóra staje się cienka, błyszcząca i napięta; może stawać się sina lub blada, zwłaszcza podczas unoszenia nóg. Występuje zwiększona łamliwość paznokci oraz ich powolny wzrost. Włosy na stopach i podudziach rzadziej rosną lub wypadają całkowicie.
• owrzodzenia nóg
Najczęściej pojawiają się na palcach stóp, piętach i kostkach. Mają trudności z gojeniem się, ponieważ dopływ krwi jest niewystarczający. Są bolesne, szczególnie w nocy.
• martwica i zgorzel (gangrena)
To ostateczne stadium PAD, w którym tkanki obumierają, co prowadzi do czarnego zabarwienia skóry i silnego bólu. Wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej – często amputacji.
Skąd się bierze choroba tętnic obwodowych?
PAD jest wynikiem miażdżycy, prowadzącej do zwężenia naczyń krwionośnych i niedokrwienia tkanek. Proces ten obejmuje:
1. Stan zapalny naczyń krwionośnych.
2. Tworzenie się blaszek miażdżycowych – nagromadzenie lipidów i wapnia.
3. Pęknięcie blaszki i zakrzepica – może prowadzić do całkowitego zamknięcia naczynia.
Podwyższony cholesterol, zwłaszcza LDL („zły” cholesterol), sprzyja rozwojowi miażdżycy, czyli odkładaniu się tłuszczu w tętnicach. To prowadzi do zwężenia naczyń i utrudnia przepływ krwi do nóg, co jest główną przyczyną PAD. Często problem zaczyna się bez objawów, ale z czasem powoduje ból przy chodzeniu, a w zaawansowanych przypadkach nawet rany i martwicę. Przeczytaj: Odbiera normalne życie milionom ludzi. Przyjrzyj się nogom i natychmiast reaguj.
Choroby współwystępujące z PAD
Choroba tętnic obwodowych często współwystępuje z innymi schorzeniami, głównie związanymi z miażdżycą i układem sercowo-naczyniowym.
Najczęstszą chorobą towarzyszącą PAD jest choroba wieńcowa, czyli zwężenie naczyń krwionośnych serca, które zwiększa ryzyko zawału. Wiele osób z PAD ma również chorobę naczyń mózgowych, co może prowadzić do udaru. Często występuje także nadciśnienie tętnicze, które przyspiesza rozwój miażdżycy. Przeczytaj: To zwykłe mity o nadciśnieniu tętniczym. Polacy w nie wierzą, a potem jest problem.
Cukrzyca jest jednym z głównych czynników ryzyka PAD i często idzie z nią w parze, zwiększając ryzyko powikłań, takich jak owrzodzenia czy martwica. U pacjentów z PAD często diagnozuje się także hiperlipidemię, czyli podwyższony poziom cholesterolu i triglicerydów, co dodatkowo przyczynia się do zwężenia naczyń.
Palenie tytoniu nie tylko zwiększa ryzyko PAD, ale także wiąże się z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), która może występować równocześnie. Dodatkowo, u niektórych pacjentów z PAD stwierdza się przewlekłą chorobę nerek, która również przyspiesza procesy miażdżycowe.
Leczenie choroby tętnic obwodowych
Leczenie choroby tętnic obwodowych opiera się zarówno na kontrolowaniu czynników ryzyka, jak i na procedurach medycznych.
Podstawowym krokiem jest zmiana stylu życia, która obejmuje rzucenie palenia, regularną aktywność fizyczną, taką jak codzienne spacery, oraz kontrolę cukrzycy, poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi.
Farmakoterapia odgrywa istotną rolę w leczeniu PAD. Leki przeciwpłytkowe, takie jak aspiryna i klopidogrel, zmniejszają ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych, natomiast środki poprawiające ukrwienie kończyn, takie jak pentoksyfilina i cilostazol, mogą pomóc w łagodzeniu objawów choroby.
W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczne są procedury inwazyjne. Angioplastyka balonowa i stentowanie są stosowane przy krótkich zwężeniach tętnic, natomiast w przypadku bardziej rozległych zmian wykonuje się zabiegi bypassów naczyniowych. W skrajnych sytuacjach, gdy dochodzi do martwicy i inne metody leczenia nie są skuteczne, może być konieczna amputacja kończyny.
Większość pacjentów z PAD umiera z powodu zawału serca lub udaru, a nie samej choroby kończyn. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie i leczenie ogólnej miażdżycy.
Źródła:
Ouriel, K. (2001). Peripheral arterial disease. The Lancet, 358(9289), 1257–1264. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(01)06351-6.
