Od 120/70 zaczyna się ryzyko – eksperci aktualizują definicję zdrowego ciśnienia
Latem ubiegłego roku Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC) przedstawiło nowe wytyczne dotyczące profilaktyki i leczenia chorób sercowo-naczyniowych. Na szczególną uwagę zasługuje zmiana w kwestii wartości prawidłowych pomiarów. Polscy eksperci ustosunkowali się do proponowanych zmian i uwzględnili je w krajowych wytycznych.
Nadciśnienie tętnicze w Polsce
Od wielu lat nadciśnienie tętnicze pozostaje jednym z głównych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz zgonów – zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. Dlatego jego skuteczne leczenie stało się priorytetem dla kardiologów, lekarzy rodzinnych (POZ) oraz przedstawicieli innych specjalności medycznych.
Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) z lat 2018–2022 liczba pacjentów z nadciśnieniem tętniczym w Polsce pozostaje stabilna i wynosi około 11 milionów osób. Choroba dotyczy 34–35% populacji dorosłych.
Dodatkowo, dane światowe wskazują, że nadciśnienie występuje u około 5% populacji w wieku 0–18 lat. Rzadko rozpoznaje się je w pierwszych latach życia, jednak w okresie dojrzewania częstość występowania nadciśnienia tętniczego znacząco wzrasta, zwłaszcza u chłopców. Dane z Polski pokazują, że u młodzieży w wieku 18 lat nadciśnienie występuje u 9% populacji, a wśród chłopców sięga niemal 16%, co odpowiada częstości występowania choroby u młodych dorosłych.
Nowa klasyfikacja ciśnienia tętniczego
U osób, które nie leczą nadciśnienia, ryzyko chorób serca rośnie wraz ze wzrostem ciśnienia tętniczego. Mówimy tu o wartościach już na poziomie 100–110 mm Hg dla ciśnienia skurczowego. Dlatego określenie niektórych wartości ciśnienia tętniczego jako „prawidłowe” może być mylące w kontekście ich związku z ryzykiem sercowo-naczyniowym.
Zarząd Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) oraz Zarząd Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (PTK) zdecydowały o opracowaniu wspólnego dokumentu, zgodnego z nowymi wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC). Wprowadzono trzy kategorie pomiaru ciśnienia (dla skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego w pomiarach gabinetowych):
• ciśnienie optymalne: poniżej 120 i poniżej 70 mm Hg;
• ciśnienie podwyższone: 120–139 i/lub 70–89 mm Hg;
• nadciśnienie tętnicze: 140 i/lub 90 mm Hg lub więcej.
Przeczytaj też: Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie krwi? Lekarz mówi, co zaburza pomiar
Czemu służy nowa klasyfikacja?
Celem nowej klasyfikacji ciśnienia tętniczego jest nie tylko uproszczenie dotychczas stosowanych kategorii. Ważne jest też promowanie działań profilaktycznych zapobiegających rozwojowi schorzenia oraz ograniczenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u osób z podwyższonym ciśnieniem.
W wytycznych ESC najniższą kategorię ciśnienia tętniczego określa się mianem „niepodwyższonego”. Może to sugerować, że wartości ciśnienia w tej kategorii są nieprawidłowe; ponadto termin ten nie zachęca do prowadzenia zdrowego stylu życia. Dlatego polscy eksperci proponują, by wartości poniżej 120 i poniżej 70 mm Hg określać jako „optymalne”.
Przeczytaj też: To zwykłe mity o nadciśnieniu tętniczym. Polacy w nie wierzą, a potem jest problem
Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego
Wraz z wiekiem ciśnienie tętnicze wzrasta – wpływają na to zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. W ostatnich latach pojawiło się wiele dowodów na to, że warto dążyć do < 130/80 mm Hg. Mimo to europejskie wytyczne nadal przyjmują wartość 140/90 mm Hg jako próg rozpoznania nadciśnienia.
Polscy eksperci zgadzają się, że ciśnienie 140/90 mm Hg mierzone w gabinecie stanowi podstawę do rozpoznania nadciśnienia. Jednocześnie podkreślają, że już ciśnienie w zakresie 120–139/70–89 mm Hg, określane jako „podwyższone”, wymaga zdecydowanych zmian stylu życia, a w niektórych przypadkach również leczenia farmakologicznego.
Rozpoznanie nadciśnienia opiera się na:
• wywiadzie wskazującym na wysokie ciśnienie lub stosowanie leków na nadciśnienie;
• wartościach ciśnienia z pomiarów domowych;
• wynikach całodobowego monitorowania ciśnienia;
• pomiarze gabinetowym – tylko jeśli jest potwierdzony przez pomiary domowe/holter ciśnieniowy lub jeśli ciśnienie w gabinecie wynosi ≥ 180/110 mm Hg po wykluczeniu odwracalnych przyczyn.
Dlaczego pomiary domowe są tak ważne?
Autorzy wytycznych wskazują dwa zjawiska, które wpływają na wartość diagnostyczną pomiarów gabinetowych.
Pierwsze z nich to tzw. efekt białego fartucha – gdy ciśnienie tętnicze mierzone w gabinecie lekarskim mieści się w zakresie odpowiadającym nadciśnieniu, ale w pomiarach domowych lub w całodobowym monitorowaniu (holter ciśnieniowy) pozostaje w granicach ciśnienia podwyższonego lub optymalnego. Pacjenci z takim obrazem mogą być obciążeni zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym i powinni być regularnie monitorowani, tj. co 6–12 miesięcy. W wybranych przypadkach, szczególnie u osób z powikłaniami narządowymi lub rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową, należy rozważyć rozpoczęcie leczenia.
Drugie zjawisko to nadciśnienie maskowane. Definiuje się jako wartości ciśnienia w gabinecie niższe niż 140/90 mm Hg, przy jednoczesnym podwyższonym ciśnieniu w pomiarach domowych lub całodobowych. Taki stan należy traktować jak nadciśnienie tętnicze i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Źródło:
Prejbisz, A., Dobrowolski, P., Doroszko, A., Olszanecka, A., Tycińska, A., Tykarski, A., ... & Wolf, J. (2024). Guidelines for the management of hypertension in Poland 2024—the position of the Polish Society of Hypertension/Polish Cardiac Society Experts. Arterial Hypertension, 28, 91-146.
