Tak szybko uzupełnisz niedobory. Nieoczywiste objawy braku tej witaminy
Utrata smaku, dziwne odczucia w rękach i nogach, pogorszenie wzroku, problemy trawienne… To tylko kilka mniej groźnych objawów, które mogą wskazywać na niedobór ważnego składnika odżywczego. Dowiedz się, co mogą oznaczać te symptomy i jak poradzić sobie z ich przyczyną.
Niezwykła witamina
Jedną z najbardziej intrygujących i fascynujących cząsteczek w świecie nauki i medycyny jest kobalamina, czyli witamina B12. Ta niezwykła witamina została pierwotnie odkryta jako czynnik zapobiegający anemii złośliwej.
Choć ten składnik odżywczy jest niezbędny człowiekowi, jego biosynteza jest bardzo skomplikowana i ograniczona do niektórych prokariontów, czyli mikroorganizmów w większości jednokomórkowych [1]; dlatego ludzie muszą przyjmować ją z pożywieniem.
Witamina B12 pełni kluczowe funkcje w organizmie człowieka, wpływając na wiele procesów metabolicznych i fizjologicznych takich jak:
• produkcja czerwonych krwinek – witamina B12 jest niezbędna do prawidłowego tworzenia erytrocytów, niedobór może prowadzić do anemii,
• funkcjonowanie układu nerwowego – bierze udział w syntezie osłonki mielinowej nerwów, wpływając na przewodnictwo nerwowe i ochronę neuronów,
• metabolizm homocysteiny (aminokwasu, który powstaje w wyniku przemian białka zwierzęcego) – kobalamina zapobiega jej gromadzeniu się we krwi, zmniejszając ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
• synteza DNA i RNA – wspiera podziały komórkowe i prawidłowy rozwój organizmu,
• produkcja energii – uczestniczy w przemianach tłuszczów i białek oraz w metabolizmie kwasów tłuszczowych i aminokwasów.
Przeczytaj: Nowy potencjał witaminy B12. Chroni przed martwicą komórek w ostrym zapaleniu tego narządu
Niedobory witaminy B12
Niedobór witaminy B12 jest powszechnym problemem zwłaszcza wśród osób starszych. Jego główną przyczyną jest upośledzone wchłanianie kobalaminy z pokarmów, a objawy bywają niespecyficzne. Niedobór witaminy B12 związany jest z istotnymi zaburzeniami hematologicznymi, neurologicznymi i psychiatrycznymi oraz w zakresie przewodu pokarmowego [2].
Lista częstych objawów niedoboru witaminy B12 jest długa, a kilka pozycji może zaskakiwać:
• utrata smaku,
• pieczenie języka, cechy jego zapalenia, tzw. język bawoli, gładki, lśniący,
• utrata apetytu,
• chudnięcie,
• nudności,
• biegunki,
• zaparcia,
• przedwczesne siwienie,
• bladość skóry o odcieniu żółto-cytrynowym z ogniskami bielactwa,
• zażółcenie twardówki oczu,
• bolesne owrzodzenia w kącikach ust,
• wstręt do mięsa i potraw smażonych,
• parestezje (nieprawidłowe odczucia na skórze) rąk i nóg,
• kłucie opuszek palców stóp,
• niestabilność chodu,
• zaburzenia fiksacji (trudności w utrzymaniu wzroku na określonym obiekcie),
• osłabienie wzroku,
• osłabienie pamięci i otępienie,
• zaburzenia nastroju,
• halucynacje.
Choć niedobory witaminy B12 najczęściej kojarzone są z anemią złośliwą, obecnie schorzenie to występuje rzadko. Niezdiagnozowane niedobory kobalaminy mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak degeneracja rdzenia kręgowego czy pancytopenia (widoczne w morfologii obniżenie liczby wszystkich trzech rodzajów komórek krwi) [3]. Przeczytaj: Niedobór tej witaminy zwala z nóg. Na ogół podejrzewa się zupełnie inne niedobory
Źródła witaminy B12
Głównym źródłem witaminy B12 jest mięso. Dotychczas nie odkryto kobalaminy w żadnych pokarmach pochodzenia roślinnego, dlatego na jej niedobory szczególnie narażeni są wegetarianie.
Za najbardziej wartościowe źródło witaminy B12 uważa się mięso i nabiał przeżuwaczy, a więc zwierząt takich jak krowy, owce i kozy. Produkty takiego pochodzenia odgrywają kluczową rolę w zaspokajaniu dziennego zapotrzebowania na witaminę B12 (oficjalne dzienne zapotrzebowanie na kobalaminę wynosi 3,0 μg).
Stężenie witaminy B12 w produktach pochodzenia zwierzęcego jest zróżnicowane – najwyższe wartości występują w podrobach, takich jak wątroba i nerki; zdecydowanie mniej witaminy zawiera mleko i produkty mleczne. Co ciekawe, stężenie B12 w mięsie może się różnić w zależności od sposobu karmienia i hodowli zwierzęcia, a także od wybranego kawałka mięsa i sposobu jego przygotowania [4]. Przeczytaj: To jedno z najzdrowszych mięs. Odchudza i zbija cholesterol. W Polsce praktycznie go nie jemy
Leczenie i zapobieganie niedoborom witaminy B12
Nierozpoznane niedobory witaminy B12 mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dlatego bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie. Podstawową metodą terapii są iniekcje domięśniowe, choć w wielu przypadkach skuteczna może być także doustna suplementacja [3].
Badania potwierdzają, że przyjmowanie wysokich dawek witaminy B12 (1–2 mg dziennie) w postaci suplementów doustnych jest równie skuteczne jak iniekcje domięśniowe; terapia domięśniowa prowadzi natomiast do szybszej poprawy i powinna być rozważana u pacjentów z ciężkim niedoborem lub poważnymi objawami neurologicznymi.
Suplementacja poprawia wchłanianie kobalaminy, dlatego osoby powyżej 50. roku życia oraz weganie i ścisli wegetarianie powinni spożywać żywność wzbogaconą w witaminę B12 lub przyjmować odpowiednie preparaty [5].
Źródła:
[1] J H Martens, H Barg, M J Warren, D Jahn. Microbial production of vitamin B12. Appl Microbiol Biotechnol. 2002 Mar;58(3):275-85. doi: 10.1007/s00253-001-0902-7. Epub 2001 Dec 20.
[2] Joanna Zabrocka, Zyta Beata Wojszel. Niedobór witaminy B12 w wieku podeszłym – przyczyny, następstwa, podejście terapeutyczne. Geriatria 2013; 7: 24-32.
[3] Michael J Shipton, Jecko Thachil. Vitamin B12 deficiency - A 21st century perspective. Clin Med (Lond). 2015 Apr;15(2):145-50.doi: 10.7861/clinmedicine.15-2-145.
[4] Doreen Gille, Alexandra Schmid. Vitamin B12 in meat and dairy products. Nutr Rev. 2015 Feb;73(2):106-15. doi: 10.1093/nutrit/nuu011.
[5] Robert C Langan, Andrew J Goodbred. Vitamin B12 Deficiency: Recognition and Management. Am Fam Physician. 2017 Sep 15;96(6):384-389.
