We Włoszech nie zjesz tej ryby. Polacy nadal się zajadają i nie znają ryzyka
Ryba maślana (escolar) zachwyca delikatnym smakiem i kremową strukturą, przez co coraz częściej trafia na talerze w polskich restauracjach. Ma jednak swoją ciemną stronę — potrafi wywołać poważne dolegliwości żołądkowo-jelitowe, dlatego w wielu krajach jej sprzedaż została ograniczona lub zakazana. W Polsce nadal jest dostępna, ale eksperci zalecają ostrożność.
- Estry woskowe obecne w mięsie ryby mogą wywołać m.in. tłuszczową biegunkę (keriorrheę)
- Przepisy dotyczące ryby maślanej różnią się na świecie: Japonia zakazała jej sprzedaży, we Włoszech i UE wymagane jest szczegółowe oznakowanie i ostrzeżenia, a w USA obowiązuje jedynie poprawne podanie gatunku
- Część zaleceń branżowych sugeruje porcję maksymalnie 170 g i wybieranie kawałków bliżej ogona, by zmniejszyć ryzyko objawów
Zjedzenie ryby maślanej wiąże się z ryzykiem
Ryba maślana to nazwa handlowa kilku gatunków z rodziny Gempylidae, w tym najczęściej escolar (Lepidocybium flavobrunneum) i oilfish (Ruvettus pretiosus), który w Polsce bywa niekiedy nazywany "kostropakiem”. Jej mięso charakteryzuje się wysoką zawartością tłuszczu w postaci estrów woskowych — około 18–21 % — których ludzki układ pokarmowy nie jest w stanie strawić.
Choć filety bywają sprzedawane pod mylącymi nazwami, takimi jak “white tuna” czy ”butterfish”, kuszący, kremowy smak kryje pewne ryzyko — od tłustych plam na bieliźnie po gwałtowne bóle brzucha. Mimo to ryba maślana zyskuje na popularności w Polsce, głównie dzięki przystępnej cenie i łatwej dostępności w formie mrożonych bloków. Przeczytaj też: Tego nie łącz z rybami. Tylko ci zaszkodzi
Nawet jedna porcja ryby maślanej może nieść poważne skutki dla zdrowia
Choć ryba maślana kusi delikatnym smakiem i maślanym aromatem, jej spożycie może wywołać nieprzyjemne dolegliwości. Najczęściej pojawia się keriorrhea, czyli tłuszczowa biegunka, która zwykle daje o sobie znać od 30 minut do 36 godzin po posiłku. Objawia się nagłymi, pomarańczowymi lub oleistymi stolcami, silnymi kurczowymi bólami brzucha, a czasem także nudnościami i bólami głowy.
Jeśli objawy są szczególnie nasilone, na przykład bóle brzucha utrzymują się dłużej niż dobę, pojawia się odwodnienie, krew w stolcu lub wysoka gorączka — należy pilnie skontaktować się z lekarzem lub udać na SOR.
W przypadku ryby maślanej duże znaczenie ma wielkość porcji, którą się spożywa. Specjaliści zalecają, by nie jeść więcej niż 170 g ryby na raz. Dodatkowo warto wybierać kawałki bliżej ogona, gdzie zawartość estrów woskowych jest zwykle niższa, co zmniejsza ryzyko wystąpienia nieprzyjemnych objawów.
Gdzie ryba maślana jest zakazana?
Regulacje dotyczące sprzedaży ryby maślanej znacząco różnią się w zależności od kraju, co pokazuje, jak odmienne podejście mają poszczególne państwa do ochrony konsumentów.
Japonia zdecydowała się na najbardziej rygorystyczne rozwiązanie i już w latach 80. wprowadziła całkowity zakaz sprzedaży gatunków takich jak oilfish czy escolar. Z kolei we Włoszech postawiono na kompromis — ryba może być sprzedawana, ale tylko pod warunkiem wyraźnego oznakowania i poinformowania kupujących o możliwych skutkach ubocznych. Unia Europejska również wymaga szczegółowego etykietowania, w tym wskazywania naukowej nazwy gatunku, co ma ograniczyć ryzyko wprowadzania konsumentów w błąd. Z kolei w Stanach Zjednoczonych przepisy koncentrują się przede wszystkim na właściwym oznaczeniu gatunku, jednak brak jest obowiązku umieszczania dodatkowych ostrzeżeń o potencjalnych problemach zdrowotnych, takich jak keriorrhea. Przeczytaj też: Te marketowe ryby to samo zło. Nigdy ich nie kupuj
Jak uniknąć przykrych skutków wynikających ze zjedzenia ryby maślanej?
1. Porcja kontrolowana — ogranicz spożycie do 80-170 g i wybieraj fragmenty bliżej ogona — tam zawartość estrów woskowych może być niższa.
2. Pytaj o gatunek — upewnij się, że "maślana” to naprawdę escolar (Lepidocybium flavobrunneum) lub oilfish (Ruvettus pretiosus) i że personel zna ryzyko jej podawania.
3. Wrażliwi powinni unikać — osoby z chorobami przewodu pokarmowego, dzieci, kobiety w ciąży oraz alergicy na ryby lub osoby z nietolerancją tłuszczów powinny zrezygnować z degustacji.
4. Obserwuj organizm — oleiste stolce czy ból brzucha zwykle ustępują samoistnie w ciągu 24-48 h. Jeśli utrzymują się dłużej niż dobę lub pojawi się gorączka, odwiedź lekarza.
5. Wybieraj alternatywy — sardynki, dorsz czy łosoś dostarczą zdrowych kwasów omega‑3 bez ryzyka keriorrhei.
Zobacz również: Ta ryba z Bałtyku jest zdrowa i pyszna. Spróbujesz jej tylko raz w roku
