Te badania mogą wykryć raka, zanim będzie za późno. Śmierć Kołaczkowskiej powinna być dla nas przestrogą

Odeszła jedna z najbardziej lubianych aktorek kabaretowych

Joanna Kołaczkowska zmarła w wieku 59 lat. To wstrząsająca wiadomość – artystka była nie tylko utalentowaną aktorką kabaretową, ale także osobą pełną ciepła, którym zarażała innych. Szerokiej publiczności znana była przede wszystkim z Kabaretu Hrabi. O jej chorobie dowiedzieliśmy zaledwie 3 miesiące temu. 

Nowotwór to najgorsza choroba. Często także niezwykle podstępna. Bywa, że człowiek od razu wie, że coś „jest nie tak”, a kiedy indziej, latami nie ma żadnych objawów. Historia Joanny Kołaczkowskiej pokazuje, że rak może dotknąć każdego – także tych, którzy są pełni sił, którzy są pozornie zdrowi, i którzy są po prostu wspaniałymi ludźmi. Dlatego tak ważne jest, by nie zaniedbywać badań profilaktycznych.

Przeczytaj też: Była promyczkiem. Lekarka opowiedziała o Joannie Kołaczkowskiej

Profilaktyka ratuje życie

Wczesne wykrycie raka znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie. A ponieważ nowotwory przez długi czas mogą nie dawać wyraźnych objawów, kluczowe jest regularne monitorowanie stanu zdrowia. Niestety, wiele osób bagatelizuje profilaktykę – wymawiają się brakiem czasu, lękiem przed diagnozą, czasem są też przekonani, że „mnie to nie dotyczy”. To wszystko sprawia, że do lekarza czasem trafiamy dopiero, gdy objawy są już bardzo poważne.

Eksperci zgodnie zalecają, by przynajmniej raz w roku wykonywać podstawowe badania – nie tylko morfologię, ale też badania obrazowe oraz te, które pozwalają wykryć zmiany nowotworowe w narządach wewnętrznych.

Przeczytaj też: „Niebolący, powiększony, twardy węzeł chłonny”. Hematolog o nowotworach krwi

Te badania mogą wykryć raka we wczesnym stadium

Morfologia krwi z rozmazem
Podstawowe, niedrogie badanie, które może wskazać m.in. niedokrwistość, stan zapalny, a także nieprawidłowości mogące świadczyć o białaczce lub innych chorobach hematologicznych. To pierwszy krok, który powinien być wykonywany przynajmniej raz w roku.

OB i CRP
Podwyższone wskaźniki stanu zapalnego mogą sugerować obecność przewlekłego procesu chorobowego, w tym nowotworowego. Choć nie są specyficzne dla raka, nieprawidłowy wynik powinien skłonić do dalszej diagnostyki.

USG jamy brzusznej
To nieinwazyjne badanie pozwala wykryć zmiany wątroby, nerek, trzustki czy jajników. Może pokazać guzy, torbiele, powiększenie narządów lub inne nieprawidłowości. Warto wykonywać je co 1–2 lata, nawet jeśli nie ma objawów.

Mammografia i USG piersi (dla kobiet)
Kobiety po 50. roku życia powinny raz na dwa lata robić mammografię – to najskuteczniejsze badanie w wykrywaniu raka piersi. W młodszym wieku zaleca się USG piersi, zwłaszcza przy obciążeniach genetycznych lub niepokojących objawach.

Cytologia i test HPV (dla kobiet)
Cytologia pozwala na wykrycie zmian przedrakowych szyjki macicy. Jeszcze dokładniejszy jest test na obecność wirusa HPV wysokiego ryzyka – głównego czynnika prowadzącego do raka szyjki macicy. Te badania należy wykonywać regularnie zgodnie z zaleceniami ginekologa.

Badanie per rectum i PSA (dla mężczyzn)
Po 50. roku życia mężczyźni powinni wykonywać badanie per rectum i kontrolować poziom PSA – markera nowotworowego raka prostaty. Wcześnie wykryty rak gruczołu krokowego daje bardzo dobre rokowania.

Kolonoskopia
To jedno z najskuteczniejszych badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. Choć nie nalezy do przyjemności, kolonoskopię wykonuje się raz na 10 lat (lub częściej przy obciążeniu rodzinnym). Pozwala wykryć i usunąć zmiany przedrakowe – polipy.

Gastroskopia
To badanie nie jest profilaktycznie zalecane u każdego, osoby z objawami ze strony przewodu pokarmowego, takimi jak częste bóle brzucha, zgaga, nudności czy spadek masy ciała, powinny wykonać to badanie. Może wykryć raka żołądka lub przełyku we wczesnym stadium.

Badanie dermatoskopowe znamion przez dermatologa
Czerniak, czyli nowotwór skóry, może pojawić się nawet w bardzo młodym wieku i długo pozostać niezauważony. Dlatego raz w roku warto wybrać się do dermatologa na badanie dermatoskopowe, które pozwala ocenić, czy znamię jest łagodne, czy podejrzane. W przypadku osób z dużą liczbą pieprzyków lub obciążeniem genetycznym warto robić to częściej.

Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny
To badania o bardzo wysokiej czułości, ale ze względu na koszt i dostępność zwykle zlecane są w przypadku konkretnych wskazań. W niektórych przypadkach (np. u palaczy) wykonuje się TK klatki piersiowej w kierunku raka płuc.

Markery nowotworowe (np. CA 125, CA 19-9, AFP, CEA)
Markery nowotworowe to substancje, które w większym stężeniu mogą pojawić się we krwi osób chorych na raka. Choć same w sobie nie służą do stawiania diagnozy, mogą być pomocne jako wsparcie diagnostyki lub do monitorowania leczenia. Przykładowo:

• CA 125 – może wskazywać na raka jajnika,
• CA 19-9 – bywa podwyższony w raku trzustki i dróg żółciowych,
• AFP – może świadczyć o nowotworze wątroby,
• CEA – często oznaczany w podejrzeniu raka jelita grubego.

Trzeba jednak pamiętać, że wyniki tych badań mogą być podwyższone także w chorobach nienowotworowych. Dlatego nie wykonuje się ich "na zapas", tylko z konkretnych wskazań lekarskich. Warto zapytać lekarza, czy i kiedy mają sens w naszym przypadku – zwłaszcza jeśli w rodzinie występowały nowotwory.

Przeczytaj też: To pierwszy objaw raka pęcherza. Ten nowotwór to “przyczajony tygrys”

pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12243426/, hpubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11277547/, zwrotnikraka.pl/category/antyrak-lifestyle/badania-profilaktyczne/, pacjent.gov.pl/aktualnosc/nowotwory-nie-lubia-profilaktyki